سرانجام قاتلین عثمان رضی الله عنه چه شد؟

سرانجام قاتلین عثمان رضی الله عنه چه شد؟

نویسنده: 

ابوبکر / ق.

طبری نقل میکند که سیدنا عثمان رضی الله عنه خطاب به شورشیان میفرمود:

«من نيز شما را به همان سفارش مى كنم كه خدا سفارش كرد، «و از عذاب او بيمتان مى دهم كه شعيب صلى الله عليه و سلم بقوم خويش «گفت:

وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقِي أَن يُصِيبَكُم مِّثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ ۚ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِّنكُم بِبَعِيدٍ ﴿٨٩﴾ وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ ۚ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ ﴿٩٠﴾
«اى قوم مخالفت من ببدكاريتان نكشاند كه بشما همان «رسد كه بقوم نوح يا قوم صالح يا قوم هود رسيد و قوم لوط از شما «چندان دور نيست. از پروردگار خويش آمرزش بخواهيد و توبه بدو بريد «كه پروردگار من رحيم مودت شعار است.
و نقل است که سعد ابن ابی وقاص بعد از شنیدن خبر شهادت عثمان رضی الله عنه دست به دعا برداشت و از خداوند درخواست نمود تا قاتلان عثمان را خوار و ذلیل کند و انتقام خون به ناحق ریخته شده عثمان را از آنان بگیرد.
و فرمود: خداوندا! آنان را از کار خويش نادم بفرما و خوارشان بگردان! و سپس به بدترين شکل آنان را نابود کن!
گویند سعد، مستجاب الدعوه بود و چون او دعا بنمود خداوند آن را اجابت می‌کرد. خداوند نیز به حق، انتقام خون آن خلیفه مظلوم را از قاتلان ستم پیشه او گرفت به نحوی‌که تا چند سال بعد از این واقعه، همه‌ي قاتلان او به انحای مختلف به هلاکت رسیدند. به عنوان نمونه، عبدالله بن سبأ، غافقی بن حرب، مالک اشتر، حکیم بن جبله و کنانه تجیبی بعدها هر یک به طرق مختلف، به قتل رسیدند.
الخلفاء الراشدون، ص192.تاريخ طبري: ج 4 ص 392 و البداية والنهاية: ج 7 ص 189
عمره گوید:پس هیچ کس از قاتلین به حالت عادی و راحتی نمرد!
ابی قلابه گوید:در شام بودیم که صدای مردی به گوشمان رسید که میگفت: ای وای آتــــش و آن مرد دو دست و دوپایش قطع بود از ته!و دو چشمش کور بود و چهره ای زشت داشت. از آن مرد شرح حالش را پرسیدیم پس گفت:من روز قتل عثمان وارد خانه اش شدم و همسرش فریاد میزد و من او را زدم که عثمان رضی الله عنه گفت: خدا دو دستت و دو پایت را قطع کند و چشمانت را کور بگرداند و تو را در آتش داخل کند.. پس مانند صاعقه بزرگی بر من وارد شد و از آنجا خارج شدم و تمام گفته هایش رخ داده و فقط دعای آتشش باقی مانده و منتظر آن هستم. الرياض النضرة في مناقب العشرة/محب الطبری/ 214
و محمد بن سیرین گوید:کعبه را طواف میکردم ناگهان مردی را دیدم که میگفت:
بار خدایا مرا ببخش و گمان نمیکنم مرا ببخشی! ابن سیرین گوید: از او تعجب کردم و گفتم:ای بنده خدا از هیچ کسی نشنیده ام که سخنی مانند سخن تو بگوید!مرد گفت: من با خدا عهد بسته بودم اگر به عثمان دسترسی پیدا کنم او را یک سیلی بزنم،و وقتی او کشته شد و در خانه روی تابوت گذاشته شد،مردم می آمدند و بر او نماز میخواندند و او در خانه اش بود،من به بهانه اینکه میخواهم بر او نماز بخوانم وارد شدم،وقتی دیدم که کسی در خانه نیست پارچه را از چهره اش دور کردم او را که مرده بود یک سیلی زدم،آنگاه دستم خشک شد! ابن سیرین گوید: دست او را دیدم که چون چوبی خشک شده بود!
فضائل الصحابة 1/501 حديث 817 و اسناد آن صحیح است و همچنین نگا: البدایة والنهایة 7/200
اولين کسي که در جلو منزل حضرت عثمان کشته شد مغيره بن اخنس بود که به دست يکي از مردان شورشي از قبيلة ليث به شهادت رسيد و قاتل لحظاتي بعد از کار خود نادم شد و گفت: انا لله و انا علیه راجعون ».
عبدالرحمن بن عديس(يکي از سرکردگان خوارج سبایي) به مرد ليثي گفت: چي شده؟
گفت: من پيشتر در خواب يک نفر را ديده بودم که خطاب به من گفت: اي قاتل مغيره! خود را براي آتش جنهم آماده کن!! و اينک او را کشتم!! تاريخ طبري: ج 4 ص 386 - 390
و جهجاه نیز به خاطر بی حرمتی که به او کرد و عصای محمد(ص)را شکست تريشه اى از عصا بپايش فرو رفت و زخم همچنان بماند تا خوره گرفت و كرم ميگذاشت.
و مشهور است که همه کساني که عليه عثمان دست به شورش زده و او را به شهادت رسانيدند، دير يا زود کشته شدند!
مستنربن يزيد از برادرش قيس‌بن يزيد نقل مي‌نمايد که: سوگند به خداوند تا آنجا که من خبر دارم همة کساني که عليه حضرت عثمان توطئه چيدند و شورش کردند، به مجازات اعمال خود رسيده و کشته شدند!
قيس سپس مي‌گويد: که چگونه همه کساني که از کوفه عليه حضرت عثمان دست به توطئه و شورش زدند، و در ميان آنها: مالك بن اشتر نخعي و کميل بن زياد و عميربن ضابي قرار داشتند، به غير از عُمير و کميل همه کشته شدند!
چهل سال پس از به شهادت رسيدند عثمان رضی الله عنه بود که حجاج بن يوسف ثقفي زمام امور عراق را به دست گرفت، و آن دو نفر را نيز که عليه حضرت عثمان به شورش زده بودند، از دم تيغ گذرانيد!! تاريخ طبري: ج 4 ص 403 - 404

و بعد از قتل سیدنا عثمان رضی الله عنه پيکر چند نفر از شورشيان کشته شده که عبارت بودند از: سودان و قتيره و کلثوم را در باغ‌هاي اطراف مدينه انداختند که خوراک‌ سگ‌هاي ولگرد شدند!

کلامی از اهل بیت در مورد عثمان و شهادتش!
بعد از اقوال و روایاتی که گذشت هیچ شکی باقی نمیماند که عثمان رضی الله عنه رمظلوم کشته شد و قاتلین او از مرتدین و گمراهان بودند و اصحاب و اهل بیت هم آنها را لعن کرده اند..
از نزال بن سبره نقل است که چون در مورد عثمان از علی پرسیدند او پاسخ داد: او مردی است که فرشتگان او را «ذوالنورین» خوانند. همین که رسول خدا صلی الله علیه وسلم دو دختر خویش را به عقد او در آورد ثابت می‌کند که عثمان از اهل بهشت است. العقیدة فی اهل البیت بین الإفراط و التفریط، ص227.
در اخبار است که او به مردم اعلام کرد که هر كس از عثمان و راه و روش او بیزاری جوید، بداند که از ایمان راستین دور گشته است. به خداوند سوگند که هرگز در قتل او نقشی نداشتم و مردمان را از اقدام به چنین کاری بر حذر می‌داشتم. الریاض النضرة، ص543.
امام احمد نیز از طریق محمد بن حنیفه روایت می‌کند که چون به سیدنا علی رضی الله عنه خبر رسید که عائشه
رضی الله عنه در منطقه «مربد» قاتلان عثمان را لعن و نفرین کرده است او نیز دست به دعا برداشت و دو یا سه بار چنین گفت: خداوندا! قاتلان عثمان را هر جا که هستد مورد لعن و نفرین خود قرار بده. فضائل الصحابه (1/555).
و حاکم از طریق قیس بن عباد روایت می‌کند که علی در روز جنگ خطاب به مردم چنین گفت: خداوندا! دستان مرا از متهم شدن به ریختن خون عثمان پاک نگه‌دار. در روز شهادت عثمان، این مردمان نزد من آمدند و درخواست کردند تا با من بیعت کنند. و من به آنان گفتم من از خداوند شرم می‌کنم که با مردمانی بیعت نمایم که خون مردی را بر زمین ریخته‌اند که رسول خدا صلی الله علیه وسلم در مورد او فرمود: باید از مردی که فرشتگان از او شرم می‌کنند حیا نمود. آن‌گاه به آنان گفتم: تا زمانی که جسد عثمان بر زمین است و او را دفن نکرده‌اند با هیچ کس بیعت نخواهم نمود. و چون او را دفن نمودیم مردم نزد من بازگشتند و خواهان بیعت با من شدند. من دست به دعا برداشتم و گفتم که خداوندا! تو خوب می‌دانی که من از عاقبت این بیعت، بیمناکم. اما پس از اصرار مردم با ایشان بیعت نمود. المستدرک حاکم 3/95.
و نقل است که علی رضی الله عنه خطاب به عثمان بن عفان رضی الله عنه میفرمودند:
فاللّه اللّه فى نفسك! =تو را به خدا! به جان خودت رحم كن!
نهج‏البلاغة، شرح فيض الإسلام، كلام‏164- شرح صبحى صالح، ص‏234.
و جایی دیگرمیفرمایند: «اگر ولايتى را كه بر عهده عثمان گذاشته شد، بر عهده من نيز گذاشته مى‏شد، با مصاحف همان كار را مى‏كردم كه عثمان كرد». البرهان، بحرانى، ج‏1، ص‏240.
نیز نقل است که علی در مورد قتل عثمان چنین گفته است:"" آن روز که عثمان به قتل رسید کمر من نیز شکست."" المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم 5/61.
و از طلق بن خشاف نقل است که چون او همراه قرط بن خیثمه به جانب مدینه رهسپار شد؛ به حسن برخورد کردند و هنگامی که قرط در مورد عثمان از او سؤال کرد، او پاسخ داد که عثمان مظلومانه به شهادت رسید. تاریخ المدینة 4/124
از ابن عباس رضی الله عنه نقل است که در مدح عثمان رضی الله عنه و ذم قاتلان او چنین گفت: خداوند، ابو عمرو (عثمان) را بیامرزد که از بزرگوارترین و نیکوکارترین مردمان بود، بسیار شب زنده‌داری می‌کرد، چون به یاد آتش دوزخ می‌افتاد بسیار می‌گریست و از سخاوتمندترین مسلمانان به حساب آمد، بسیار وفادار بود. مناعت طبع والایی داشت و نزد مسلمانان، بسیار مورد احترام بود. او همان مردی بود که سپاه تبوک را بیاراست و رسول خدا صلی الله عیه وسلم او را داماد خویش نمود. خداوند هر آن کس را که لعن عثمان رضی الله عنه کند تا روز قیامت از رحمت خویش بدور دارد. مروج الذهب مسعودی 3/64.العقیدة فی اهل البیت، ص234،

پس مشخص است که عثمان رضی الله عنه نیز کار خطایی مرتکب نشده اند.و بی شک مظلوم بودند و این ادعا از گفته امام باقر ثابت میشود که ایشان پس از مدح عثمان رضی الله عنه میفرمایند: «و ندادهنده‏اى در آخر روز ندا سر مى‏دهد كه: هان! بدانيد كه عثمان و يارانش از رستگارانند!». فروع كافى، كلينى، ج‏8، ص‏209.
و ابن بابويه قمي در كتاب معاني الاخبار از امام موسي رضا عليه السلام روايت كرده عن الحسن بن علي قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: إن عثمان بمنزلة الفؤاد= عثمان، به منزله قلب و عقلم است»..
عيون أخبار الرضا، إبن‏بابويه قمى، چاپ تهران، ج‏1، ص‏313- معانى الأخبار، ص‏110، چاپ ايران تفسير امام حسن عسگرى

و به هیچ وجه شایسته نیست که قلب شخصی چون محمدصلی الله علیه وسلم آلوده به معصیت و گناه باشد!
و به یاد بیاورید بیعت الرضوان را ،که باری دیگر سیدنا عثمان قطعه ای از بدن محمد صلی الله علیه وسلم میشود!.
امام صادق علیه السلام از اخلاص و وفای عثمان رضی الله عنه كه کم نظير بود سخن میگوید، آنجا كه در جريان حديبيه، پیامبر صلی الله علیه وسلم او را به نيابت خود به مكّه فرستاد كه بعد شايع گرديد عثمان رضی الله عنه كشته شده است!
رسول خدا صلی الله علیه وسلم با شنيدن اين خبر، دستور داد كه مسلمانان زير درخت رضوان، با او بيعت كنند تا انتقام خون عثمان رضی الله عنه را از مشركين مكّه بگيرند و وفادارى خود را به او " مجدّداً " اعلام نمايند كه در آخر، پیامبر صلی الله علیه وسلم دست راست خود را در دست چپش گذاشت و فرمود: اين هم بيعت عثمان! و به جاى عثمان، با خودش بيعت كرد! زمانى كه عثمان برگشت، رسول خدا صلی الله علیه وسلم به او گفت: آيا بيت را طواف كردى؟ گفت: چطور ممكن است بيت را طواف كنم در حالى كه رسول خدا آن را طواف نكرده است؟!.. سپس ادامه جريان را روايت مى‏كند».
روضه كافى، كلينى، ج‏8، ص‏326-325/ حدیث شماره (3-5) و مجلسی در مراة العقول (23/438-448) می‌گوید : این حدیث حسن است.اسلام‏شناسى، شريعتى، ص‏243. بخاری، کتاب مغازی، حدیث شماره (4066).المناقب النضرة في المناقب العشرة، ص490.
پس دفاع از شخصی که محمد صلی الله علیه وسلم حاضر به دفاع کردن از اوست... کاری بس نیکو و پسندیده است.و ممکن نیست چنین شخصی منافق یا عاصی باشد!
و ببینید محمد صلی الله علیه وسلم چگونه از خونخواهی عثمان سخن میگوید:آنجا که مجلسی روایت میکند«زمانى كه خبر به پيامبر رسيد كه عثمان توسّط مشركين كشته شده است، فرمود: از اينجا تكان نمى‏خورم تا زمانى كه با قاتلين عثمان جنگ نكنم و انتقام خونش را از آنها نگيرم، و به درخت تكيه داد و از مردم براى عثمان بيعت گرفت... سپس داستان را كامل نقل مى‏كند». حياة القلوب/ مجلسى/ ج‏2، ص‏424، چاپ تهران.

چرا عثمان نمیخواست از او دفاع شود؟
دلایل زیادی را میتوان شمرد .. مثلا اینکه تعداد اصحابی که در مدینه حاضر بودند حدود700 نفر بودند ولی یاغیان بالای 2000 و حتی 3000 نفر بودند و ممکن بود همه اصحاب شهید شوند.. و دوم اینکه عثمان بسیار دل رحم بود و به هیچ وجه ریختن خونی را به خاطر خودش نمیپسندید ولی از میان این دلیلها مهمترین آنست که ترمذی و امام احمدرحمه الله در روایت صحیح نقل میکند:
و آن هم وصيت رسول الله صلى الله عليه وسلم بود كه فرموده بود: (( اي عثمان، به زودي خداوند جامه اي به تنت مي پوشاند، اگر خواستند آن را از تنت بركنند، به آن تن در مده. و کرامت احترام آن را حفظ کن! دو يا سه بار رسول خدا اين سخن را تکرار فرمود. ترمذي كتاب المناقب، باب في المناقب عثمان،. و مسند احمد
و او خود میدانست که به زودی توسط همین یاغیان شهید خواهد شد چنانچه نافع از ابن عمر نقل مي كند كه عثمان رضي الله عنه صبح روزي كه شهيد شد، گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم را در خواب ديدم، که خطاب به من فرمود: (اي عثمان رضي الله عنه امروز نزد ما افطار كن، لذا امروز روزه گرفته ام)
بدایه و النهایه 7/182.
و نائله همسر سيدنا عثمان رضي الله عنه مي گويد: روزي كه عثمان رضي الله عنه به شهادت رسيد، روزه دار بود. البدايه و النهايه: 7/183.
و در حالي كه قرآن پيش رويش گذاشته و آخرین لحظات عمرش مشغول به تلاوت بود شهید شد.
بدایه و النهایه 7/148-185

                                         گفتم ای عثمان کشتنت یا که بمردی؟         گفت گر نکشتن که خودم میمردم
                                           گفتم که ندانم که چه گفتی یوسف             گفت آن قول افطار غروبش کشتم
                                                                                                                                (از این فقیر)
و سنایی نیز گوید:
                                 گفتم ای عثمان،بناگه کشته غوغا شدی              گفت خلخال عروس عاشقان زان دم بود!
                                                                                                                      دیوان حکیم سنایی/ص167
                                                    

                                                        ز عثمان شاه ذوالنوررین گویم     من آن کان حیا را میشناسم
                                                         که قرآن را سراسر جمع بنمود     غنی با سخا را میشناســـم
                                                          شهادت در تلاوت شد نصیبش     شـــــهید اغنیا را میشناسم
                                                                                                            دیوان باغ گل ملا داد علی

و حضرت عثمان حتي به غلامان خود میگفت: ((امروز هر كسي شمشيرش را در غلاف كند آزاد است)). ابن كثير: 7/182-181.
و شاعر نیز میفرماید:
                                                    در آن غوغا غلامانش به یکبار     سلاح آور شدند از بهر پیکار
                                                 بدیشان گفت:هر بنده که امروز       سلاح انداخت آزاد است و پیروز
                                                                                                     الهی نامه عطار نیشابوری

اقوال بزرگان صحابه را در مورد این شهادت و این شهید:
1- حذيفه ابن اليمان -رضي الله عنه- راز دار رسول الله -صلي الله عليه وسلم- فرمود: حضرت عثمان به بهشت و قاتلانش به دوزخ خواهند شتافت. و فرمود: اگر قتل عثمان -رضي الله عنه- هدايتی بود، همانا امت به وسيله آن شير می دوشيدند، ولی کشتن او در واقع ضلالتی بود که امت در اثرش خون می دوشيدند. البدايه و النهايه / ج 6 / ص 208 / بيروت.
2- حضرت عبدالله بن مسعود -رضي الله عنه- فرمود: اگر مردم، حضرت عثمان -رضي الله عنه- را شهيد کردند، عوض او را هرگز نخواهند يافت.
3- حضرت سعيد بن زبيد که از عشرهء مبشرين است می فرمود: ای مردم: به سبب ظلمی که شما بر حضرت عثمان -رضي الله عنه- روا داشتيد، کوه احد حق داشت از جای خود برخيزد.
4- حضرت عبدالله بن سلام -رضي الله عنه- به شورشيان گفت: مواظب باشيد و حضرت عثمان را به قتل نرسانيد، ورنه تا قيامت شمشيرها يتان در ميان يکديگر به حرکت در خواهد آمد.
چون حضرت عثمان به دست شورشيان کشته شد، آنگاه حضرت عبدالله بن سلام فرمود: مردم دروازه فتنه ها را به روی خود گشودند،که تا قيامت بسته نخواهد شد
سیرت خلفاء راشدین / ص 128.
5- علامه سيوطی -رضي الله عنه- به نقل از مؤرخ شام علامه ابن عساکر و ابن عدی، اين حديث را به روايت حضرت انس -رضي الله عنه-، نقل کرده است که: مادامی که حضرت عثمان -رضي الله عنه- زنده است شمشير خدا در نيام خواهد ماند و هر گاه او کشته شود، شمشير خدا بی نيام خواهد شد و باز ابد به نيام بر نخواهد گشت.
تاريخ الخلفاء / ص 125.
                                                                                                                 التماس دعا / ابوبکر.ق