روایت و کتابت حدیث در زمان پیامبر صلی الله علیه و سلم



تألیف : استاد فاضل حاج ملاعبدالله احمدیان


روایت حدیث در زمان پیامبر صلی الله علیه و سلم
با توجه به کمال اهمیت حدیث در بنا و بیان احکام دین اسلام، پیامبر صلی الله علیه و سلم  در زمان حیات خویش، در عین اینکه مسلمانان را به حفظ احادیث کاملاً ترغیب می‌کرد و می‌فرمود: «نضّر الله عبداً سمع مقالتی فوعاها»[1] یعنی: خدا شاد و شادمان کند بنده‌ای را که سخن مرا شنیده و آن را حفظ کرده است ـ همچنین مسلمانان را به نشر و تبلیغ آن با عین لفظ و عبارت حدیث تشوق می‌نمود و می‌فرمود: «نضّر الله امرءأ سمع حدیثا فادّی کما سمعه فربّ مبلّغٍ اوعی من سامع»[2] یعنی: خدا شاد و شادمان کند بنده‌ای را که حدیثی را شیند و همان‌گونه که خود شنیده است ـ بدون تغییر لفظ و عبارت آن را به سمع دیگری رسانیده است که بسا تبلیغ‌کننده حافظه‌اش از حافظة شنونده قوی‌تر باشد، و اکیداً و شدیداً مردم را از جعل احادیث و روایت مطالب نادرست بنام احادیث برحذر می‌داشت و می‌فرمود: «من کذب علیّ متعمّداً فلیتبوّء مقعده من النّار»[3]. یعنی: کسی که به طور عمد و با حالت آگاهی دروغ بر من ببندد پس نشیمنی را برای خود در آتش دوزخ آماده کند (جعل‌کنندة حدیث قطعاً به دوزخ می‌رود).

کتابت حدیث در زمان پیامبر صلی الله علیه و سلم
پیامبر صلی الله علیه و سلم  در سال‌های اوایل وحی به علت احتیاط و جلوگیری از آمیختن قرآن و حدیث، و پیدا شدن کتابی در برابر «کتاب الله» ـ به طور کلی نوشتن احادیث را ـ چه به طور صحیفه و جزوة شخصی و چه به صورت کتاب و برای عموم ـ ممنوع اعلام کرد و فرمود: «لاتکتبو عنّی و من کتب عنّی غیر القرآن فلیمحه، و حدّثوا عنّی و لاحرج»[4] یعنی: از زبان من چیزی ننویسید، و هر کس غیر از قرآن چیز دیگری را از زبان من نوشته آن را پاک کند و از زبان من حدیث را روایت کنید که هیچ مانعی ندارد.
و ابوسعید خدری صحابی نیز می‌گوید: «استأذنت النّبیّ ان اکتب احدیث فابی یأذن لی»[5] یعنی: از پیامبر صلی الله علیه و سلم  اجازه خواستم که حدیث را بنویسم و پیامبر صلی الله علیه و سلم  این اجازه را به من نداد. و همچنین ابوهریرة صحابی می‌گوید: «خرج الینا رسول‌الله صلی الله علیه و سلم  و نحن نکتب الاحادیث فقال ما هذا الّذی  تکتبون؟ قلنا احادیث سمعناها منک. قال أکتاباً غیر کتاب الله تریدون؟ ما اضلّ الامم من قبلکم الاّ ما اکتتبوا من الکتب مع کتاب الله»[6]. یعنی: پیامبر صلی الله علیه و سلم  فرمود این چیست که می‌نویسید؟ عرض کردیم حدیث‌هایی هستند که از تو شنیده‌ایم. فرمود: مگر کتابی غیر از کتاب خدا را می‌خواهید؟ هیچ چیزی ملت‌های قبل از شما را گمراه نکرد جز اینکه، کتاب‌هایی را با کتاب خدا نوشته‌اند.
از این حدیث ـ که راوی آن ابوهریره است ـ به خوبی استنباط می‌گردد، که کتاب‌ احادیث در آن زمان تنها به صورت کتاب و برای استفادة عموم ممنوع گشته است، زیرا تنها در این صورت است که کتابی غیر از کتاب خدا در دسترس مردم خواهد بود، اما نوشتن آنها به صورت جزوه و صحیفه برای استفادة شخصی و کمک به حافظه‌های ضعیف نه تنها پیامبر صلی الله علیه و سلم  آن را ممنوع نکرده بلکه طبق احادیث زیر آن را جایز اعلان فرموده است.


[1]- سنن ابن ماجه، مقدمه و سنن ترمذی، ج 2، کتاب العلم.
[2]- الکفایة، خطیب، ص 173، به نقل علوم الحدیث، صبحی صالح، ص 77.
[3]- حدیثی است به اتفاق متواتر و ابن حجر عسقلانی در نزهة النظر، ص 161. آن را نقل کرده و در ذیل آن نوشته شده است که یک صد صحابی و از جمله عشره مبشره این حدیث را از پیامبرr روایت کرده‌اند، به صحیح بخاری در ارشاد الساری، ج 1، ص 202، و به صحیح مسلم 8/229 به نقل علوم الحدیث، ص 8 مراجعه شود.
[4]- صحیح مسلم، 8/229 و علوم الحدیث ابن الصلاح شهرزوری، ص 170 و تقیید العلم، خطیب بغدادی، ص 29 تا 32 به نقل علوم القرآن، صبحی صالح، ص 8.
[5]- تدوین السنه الشریفه، ص 297، به نقل از تقیید العلم، خطیب بغدادی، به نقل از تاریخ حدیث، ص 52.
[6]- همان.
 
به نقل از: تاریخ حدیث و ضبط و ثبت احادیث، تألیف : استاد فاضل حاج ملاعبدالله احمدیان

0 نظرات:

ارسال یک نظر