م.عبداللطیف البریجاوی
چگونگی برخورد با اشتباهاتی که فرزندان یا حتی همسر مرتکب می شوند، از جمله هنرهایی است که هر پدر و شوهری باید آنها را بیاموزد و بر آن مسلط باشد و این اشتباهات را به جای تبدیل به نیرویی منفی و ویرانگر، به نیروی مثبت و سازنده ای برای خانواده ،مبدّل نماید.
فرض کنیم که یکی از فرزندانمان اشتباهی مرتکب شده، حال راهکار گام به گام اسلام، برای علاج چنین مشکلاتی چیست؟
بسیاری از پدران و مادران و زوج ها از روشهای غیر اسلامی در چاره کردن و اصلاح اشتباهاتی که در خانواده هایشان رخ می دهد، استفاده می کنند،در نتیجه به جای اینکه مشکلات حل شوند، مشکلات دیگری نیز به وجود می آید و بازهم از همین راه حل های غیر اسلامی به طور چند برابر استفاده می شود، که نتیجه همین شده که در جوامع ما مشکلات پیچیده ، گوناگون ومتعددی مشاهده می شود، که منشاء آن نیزبرخورد نادرستی بوده که در برابر اشتباهی از سوی یکی از طرفهای موجود در خانواده صورت گرفته است، مگر نه این که خداوند تعالی می فرماید:( " يا أيها الذين آمنوا استجيبوا لله وللرسول إذا دعاكم لما يحييكم واعلموا أن الله يحول بين المرء وقلبه وأنه إليه تحشرون(24)(ای مؤمنان فرمان خدا را بپذیرید و دستور پیغمبر او را قبول کنید هنگامی که شما را به چیزی دعوت کند که به شما زندگی (مادی و معنوی و دنیوی و اخروی)بخشد و بدانید که خداوند میان انسان و دل او جدایی می اندازد(و میتواند انسان را از رسیدن به خواهشها وآرزوهای دل باز دارد و او را بمیراند و نگذارد عمر طولانی داشته باشد، که آرزوی دل هر انسانی است) و بدانید که همگان در پیشگاه خدای سبحان گرد آورده می شوید(و به حساب وکتابتان رسیدگی می شود). الأنفال
امام بخاری می فرماید:منظور از لما یحییکم (لما یصلحکم) یعنی چیزی است که برای شما مصلحت و نفع شما در آن باشد.
و اجابت و لبیک ما به فرمان خدا و رسول(صلی الله علیه وسلّم) دعوت به سوی اصلاح است، فراخواندن به سوی بهبود روشها است، دعوتی است به سوی بهترین شکل زندگی.
پس هنگامی که مشکل یا خطایی در خانه بروز می کند، باید قدم های مهمی برای از بین بردن آن به شیوه ی سالم و عالی اسلامی برداشت ،روشی که از همه گیر شدن و دامنه دار شدن اشتباه جلوگیری کرده، آن را به نکته قابل تأمل و یادآوری تبدیل می کند.
اسلام خطوط عریضی را برای چنین تعاملی ترسیم کرده، به والدین امکان چاره ی مشکل را طبق این خطوط ،می دهد تا راهکار داده شده مناسب هر مکان و زمانی باشد، بعضی از این خطوط و نکات این روش عبارتند از:
فرض کنیم که یکی از فرزندانمان اشتباهی مرتکب شده، حال راهکار گام به گام اسلام، برای علاج چنین مشکلاتی چیست؟
بسیاری از پدران و مادران و زوج ها از روشهای غیر اسلامی در چاره کردن و اصلاح اشتباهاتی که در خانواده هایشان رخ می دهد، استفاده می کنند،در نتیجه به جای اینکه مشکلات حل شوند، مشکلات دیگری نیز به وجود می آید و بازهم از همین راه حل های غیر اسلامی به طور چند برابر استفاده می شود، که نتیجه همین شده که در جوامع ما مشکلات پیچیده ، گوناگون ومتعددی مشاهده می شود، که منشاء آن نیزبرخورد نادرستی بوده که در برابر اشتباهی از سوی یکی از طرفهای موجود در خانواده صورت گرفته است، مگر نه این که خداوند تعالی می فرماید:( " يا أيها الذين آمنوا استجيبوا لله وللرسول إذا دعاكم لما يحييكم واعلموا أن الله يحول بين المرء وقلبه وأنه إليه تحشرون(24)(ای مؤمنان فرمان خدا را بپذیرید و دستور پیغمبر او را قبول کنید هنگامی که شما را به چیزی دعوت کند که به شما زندگی (مادی و معنوی و دنیوی و اخروی)بخشد و بدانید که خداوند میان انسان و دل او جدایی می اندازد(و میتواند انسان را از رسیدن به خواهشها وآرزوهای دل باز دارد و او را بمیراند و نگذارد عمر طولانی داشته باشد، که آرزوی دل هر انسانی است) و بدانید که همگان در پیشگاه خدای سبحان گرد آورده می شوید(و به حساب وکتابتان رسیدگی می شود). الأنفال
امام بخاری می فرماید:منظور از لما یحییکم (لما یصلحکم) یعنی چیزی است که برای شما مصلحت و نفع شما در آن باشد.
و اجابت و لبیک ما به فرمان خدا و رسول(صلی الله علیه وسلّم) دعوت به سوی اصلاح است، فراخواندن به سوی بهبود روشها است، دعوتی است به سوی بهترین شکل زندگی.
پس هنگامی که مشکل یا خطایی در خانه بروز می کند، باید قدم های مهمی برای از بین بردن آن به شیوه ی سالم و عالی اسلامی برداشت ،روشی که از همه گیر شدن و دامنه دار شدن اشتباه جلوگیری کرده، آن را به نکته قابل تأمل و یادآوری تبدیل می کند.
اسلام خطوط عریضی را برای چنین تعاملی ترسیم کرده، به والدین امکان چاره ی مشکل را طبق این خطوط ،می دهد تا راهکار داده شده مناسب هر مکان و زمانی باشد، بعضی از این خطوط و نکات این روش عبارتند از:
روشن کردن کار درست
بسیاری از کسانی که دچار خطا می شوند،به بزرگی اشتباهی که مرتکب شده اند،آگاه نیستند و شاید از خطای خود بی خبربوده اند. به همین دلیل هم ملامت کردن به خاطر اشتباه، برای بعضی از آنان بسیار گران و غیر قابل تحمّل است، پس بهترین راه حل در چنین حالتی پررنگ کردن و روشن نمودن راه درست و زایل کردن حجاب از جلوی چشمان اوو توضیح دانسته های حقّی است که از ذهن او مخفی مانده و این همان کاری است که پیامبر صلی الله علیه وسلم با معاویة بن حکم انجام داد.
امام مسلم در صحیح خود از معاویة بن حکم السلمی روایت می کند که:( عن معاوية بن الحكم السلمي قال بينا أنا أصلي مع رسول الله صلى الله عليه وسلم إذ عطس رجل من القوم فقلت يرحمك الله فرماني القوم بأبصارهم فقلت وا ثكل أمياه ما شأنكم تنظرون إلي فجعلوا يضربون بأيديهم على أفخاذهم فلما رأيتهم يصمتونني سكت فلما صلى رسول الله صلى الله عليه وسلم فبأبي هو وأمي ما رأيت معلما قبله ولا بعده أحسن تعليما منه فو الله ما كهرني ولا ضربني ولا شتمني لكنه قال إن هذه الصلاة لا يصلح فيها شيء من كلام الناس إنما هو التسبيح والتكبير وقراءة القرآن "): "هنگامی که در حال نماز خواندن بودم ، شخصی ازبین مردم عطسه کرد، من در جواب او گفتم (یرحمک الله) همه با چشمانشان به من زل زدند ، من گفتم وای به حالم چرا اینگونه به من نگاه می کنید، دیدم دارند با دست به رانهای خود می کوبند، وقتی دیدم همه در نماز ساکتند و جوابم را با زبان نمی دهند، ساکت شدم ، هنگامی که پیامبر(صلی الله علیه وسلّم) (پدرومادرم فدایش باد که هرگزنه قبل و نه بعد از او هیچ معلمی را ندیده ام که مانند او تعلیم دهد) نماز ش تمام شد، به خدا قسم نه روی از من درهم کشید، نه مرا زد و نه به من ناسزا گفت، بلکه فرمود: در این نماز، گفتن چیزی از سخنان (معمولی) مردم جایز نیست ، و نماز تنها جای تسبیح و تکبیر خداوند و خواندن قرآن است "
حضرت معاویه رضی الله عنه نمی دانست که در نماز صحبت کردن جایز نیست، پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز درست در مرز خطایی که او مرتکب شده بود نایستاد بلکه رفتار آرام نبوی این بود که تنها روش درست را روشن سازد، و آنچه را لازم بود در دفعات آینده انجام دهد بدون ترشرویی ،ملامت یا ناسزا بیان فرمودند.
در خانه نیز هرگاه اشتباهی از طرف یکی از اعضای آن واقع شد ،یکی از راه حلهای متعدد این است که بر روشنگری در مورد روش درست متمرکز شویم و فرد خاطی را به سوی آن روش درست راه نماییم زیرا ممکن است که اصلاً در ذهن او روش درست وجود نداشته وعمداً چنین خطایی را انجام نداده باشد.
بزرگنمایی نکردن خطا، به گونه ای که اشتباه از آن اندازه که هست بزرگتر جلوه داده نشود.
درخانواده بسیاری از اشتباهات، گاهی با واکنشی به مراتب بزرگتر از حجم اشتباه پاسخ داده می شود که دلیل آن هم بزرگنمایی بی مورد اشتباه از سوی والدین است که در چنین حالتی واکنش والدین بسیار شدید و قوی و شاید تا حدوی خشن هم باشد، و این همان چیزی است که در ذهن فرزندان نابسامانی ذهنی، و شاید بحرانهای روانی به وجود آورد. در داستان جریج که در جواب مادرش دچار اشتباه شده بود، مادر اشتباه او را با اشتباه بزرگتری پاسخ می گوید و او را دعای بد می کند ، مثال روشنی از بزرگنمایی بیش از اندازه ی اشتباه است. امام بخاری و امام مسلم متفقاً از حضرت ابوهریره رضي الله عنه روایت کرده اند که پیامبر صلی الله علیه وسلّم فرمودند: از بین فرزندان آدم (علیه السلام)هیچ کس در گهواره سخن نگفته ، غیر از عیسی و مردی در بین بنی اسرائیل که به او جریج می گفتند، هنگامی که در حال نماز بوده مادرش پیش او می آید و صدایش می زند جریج با خود می گوید: خدایا نمازم را ادامه دهم یا جواب مادرم را بدهم(بالاخره نماز را ادامه می دهد) مادرش دعاکرده می گوید: خدایا پسرم نمیرد تا چهره ی زنان بدکاره را نبیند(کنایه از این است که به ابتلای با آنها گرفتار شود) باری جریج در صومعه خود بود که زنی پیش او آمد و از او درخواست عمل حرام کرد و جریج درخواستش را رد کرد، آن زن پیش چوپانی رفت و با او زنا کرد که از او پسری به دنیا آمد، زن شایع کرد که غلام ازآن جریج است، مردم پیش جریج آمدند صومعه اش را خراب و او را گرفته اسیر کردند ، او نیز وضوکرده نماز خواند و سپس از نوزاد پرسید پدرت کیست؟ نوزاد کوچک(به اذن خداوند) گفت: (پدر من) آن چوپان است. مردم به جریج گفتند: صومعه ای از طلا برایت می سازیم فرمود :نه، تنها صومعه ای از گل برایم باز سازید. : (( لم يتكلم في المهد إلا ثلاثة عيسى , وكان في بني إسرائيل رجل يقال له جريج كان يصلي جاءته أمه فدعته فقال أجيبها أو أصلي فقالت اللهم لا تمته حتى تريه وجوه المومسات وكان جريج في صومعته فتعرضت له امرأة وكلمته فأبى فأتت راعيا فأمكنته من نفسها فولدت غلاما فقالت من جريج فأتوه فكسروا صومعته وأنزلوه وسبوه فتوضأ وصلى ثم أتى الغلام فقال من أبوك يا غلام قال الراعي قالوا نبني صومعتك من ذهب قال لا إلا من طين.))
این رویداد باعث شد که مادر اشتباه فرزندش را بزرگ کرده و بر او دعای بد نماید ، بیچاره نمی دانست که دست بر قضا، دارد درست در همان ساعت اجابتی که رسول الله صلی الله علیه وسلّم در حدیث شریف از آن سخن گفته دعا می کند: "لا تدعوا على أنفسكم ولا تدعوا على أولادكم ولا تدعوا على خدمكم ولا تدعوا على أموالكم لا توافقوا من الله تبارك وتعالى ساعة نيل فيها عطاء فيستجيب لكم" (أبو داود از جابر بن عبد الله رضی الله عنه روایت کرده)(هرگز خود ، فرزندان، خادمان واموالتان را دعای بد نکنید، چون مبادا دعایتان درست در همان لحظه ای باشد که خداوند ، هرچه را بندگان بخواهند اجابت می فرماید. )
تجاهل وچشم پوشی در برابر بعضی از اشتباهات
تجاهل (تظاهر به خبر نداشتن از اشتباه) یکی از هنر های مهم برای چاره نمودن اشتباهات نه فقط در خانه وخانواده بلکه حتی در برابر دوستان و نزدیکان است. تجاهل در حقیقت یعنی چشم پوشی از نقیصه و اشکال مشخصی است برای اینکه فرد اشتباه کننده ناراحت نشود و در تنگنا نیفتد. که منظور از آن نیز دادن این پیام به مرتکب اشتباه است که این کار درست نیست ، این کار به نوعی بلندی اخلاق والدین را در برخورد با فرزندان برای حفظ شخصیت آنها به خاطر ارتکاب یک اشتباه ،می رساند. و هدف دیگر آن دادن فرصتی دیگر برای جبران این اشتباه است، این همان رفتاری است که حضرت (علیه الصلاة والسلام) با آن اعرابی که در مسجد ادرار کرده بود انجام دادند. امام بخاری از ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که: یک عرب بادیه نشین در مسجد ادرار کرد مردم بر وی شوریدند تا او را تنبیه کنند ، رسول الله صلی الله علیه وسلّم فرمودند: با او کاری نداشته باشید، روی ادرارش نیز سطل(دلو) آبی بریزید زیرا شما آسانگیر مبعوث شده اید نه سخت گیر (وخشن) .و در روایتی آمده است که مردم با زبان با تنبیه او پرداختند نه با دست. (عن أبي هريرة أن أعرابيا بال في المسجد فثار إليه الناس ليقعوا به فقال لهم رسول الله صلى الله عليه وسلم : " دعوه وأهريقوا على بوله ذنوبا من ماء أو سجلا من ماء فإنما بعثتم ميسرين ولم تبعثوا معسرين " وفي رواية فتناوله الناس قال في الفتح أي بألسنتهم لا بأيديهم .)
کنایه به اشتباه(یا تذکر غیر مستقیم):
منظور از کنایه به اشتباه بیان خطایی مشابه یا افرادی مشابه است که اشتباهی مشابه خطای فرزندان را مرتکب شده اند. که این روش درحقیقت یکی از مهم ترین روشهایی است که پیامبرصلی الله علیه وسلّم یارانش را به وسیله ی آن تربیت می فرمود و گاهی اشتباهاتی را مطرح می فرمود و می گفت: چرا بعضی چنین می کنند ، یا چرا بعضی از مردم چنان می کنند. امام بخاری از ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها روایت می کنند: که پیامبر صلی الله علیه وسلّم کاری را انجام داده جایز شمردند امّا بعضی از مردم (به نشانه ی اظهار تقوا) از انجام آن کار پرهیز کردند، این خبر به گوش پیامبر صلی الله علیه وسلم رسید، سپس حضرت خطبه ای خواند، در آن حمد وسپاس خداوند را به جای آورد بعد فرمود: چرا بعضی مردم از کاری که من انجام داده ام، دوری می جویند به خدا قسم من عالمترین آنان به الله هستم (از همه بیشتر الله را می شناسم) و از همه آنها با تقواتر هستم.{یعنی من پیامبر، با این کار خود از جانب الله تشریع نموده و آن را برای امت جایز و بدون اشکال معرفی نموده ام، حال هیچ کس با اظهار تقوای بیش از پیامبر خدا صلی الله علیه وسلّم حق تغییر آن برای امّت وایجاد شکّ وشبهه در آن را ندارد. مترجم}
( وروى الإمام أحمد في مسنده عن قتادة أن أنسا حدثهم أن النبي صلى الله عليه وسلم قال ما بال أقوام يرفعون أبصارهم في صلاتهم قال فاشتد في ذلك حتى قال :" لينتهن عن ذلك أو لتخطفن أبصارهم ")
امام احمد رحمه الله نیز در المسند خود از قتاده و او از انس رضی الله عنه روایت کرده که پیامبر صلی الله علیه وسلّم فرمودند: (بعضی مردم را چه شده که) (چرا بعضی از مردم ) در نماز چشم به آسمان می دوزند؟ سپس به حدی ناراحت شدند که فرمودند:( یا باید این کار را پایان دهند یا چشمانشان کور خواهد شد.)
همه ی این احادیث و دیگر روایات با تمام فواید و سنتهایی که در بر دارند، خلاصه مطلبشان کنایه غیر مستقیم است، نه تذکر صریح و مستقیم که گاهی احساسات انسان را جریحه دار می کند همان نکته ای که پیامبر صلی الله علیه وسلّم مرتباً آن را رعایت می فرمودند چیزی که ما به راستی در برخورد با فرزندانمان در خانواده به شدت نیازمند آنیم.
تکیه نکردن بر روشهای شرعی در اصلاح اشتباهات، مشکلات بسیاری را برایمان به بار خواهد آورد که تعدادی را ذکر می کنیم:
بغرنج و پیچیده تر شدن مشکل و تبدیل شدن آن به نیرویی ویرانگر
پنهانکاری فرزندان پیش والدین و وانمود کردن رفع شدن اشتباه
پناه بردن بعضی از فرزندان به بی ادبی و وقاحت به این دلیل که عیبشان در چشم پدر یا مادرشان آشکار شده است، بنابر این کارهای خود را بدون شرم و آشکارا انجام میدهند.
والله ولی التوفیق
ترجمه: عبیدالله
سایت خانواده خوشبخت
BlestFamily.Com
بسیاری از کسانی که دچار خطا می شوند،به بزرگی اشتباهی که مرتکب شده اند،آگاه نیستند و شاید از خطای خود بی خبربوده اند. به همین دلیل هم ملامت کردن به خاطر اشتباه، برای بعضی از آنان بسیار گران و غیر قابل تحمّل است، پس بهترین راه حل در چنین حالتی پررنگ کردن و روشن نمودن راه درست و زایل کردن حجاب از جلوی چشمان اوو توضیح دانسته های حقّی است که از ذهن او مخفی مانده و این همان کاری است که پیامبر صلی الله علیه وسلم با معاویة بن حکم انجام داد.
امام مسلم در صحیح خود از معاویة بن حکم السلمی روایت می کند که:( عن معاوية بن الحكم السلمي قال بينا أنا أصلي مع رسول الله صلى الله عليه وسلم إذ عطس رجل من القوم فقلت يرحمك الله فرماني القوم بأبصارهم فقلت وا ثكل أمياه ما شأنكم تنظرون إلي فجعلوا يضربون بأيديهم على أفخاذهم فلما رأيتهم يصمتونني سكت فلما صلى رسول الله صلى الله عليه وسلم فبأبي هو وأمي ما رأيت معلما قبله ولا بعده أحسن تعليما منه فو الله ما كهرني ولا ضربني ولا شتمني لكنه قال إن هذه الصلاة لا يصلح فيها شيء من كلام الناس إنما هو التسبيح والتكبير وقراءة القرآن "): "هنگامی که در حال نماز خواندن بودم ، شخصی ازبین مردم عطسه کرد، من در جواب او گفتم (یرحمک الله) همه با چشمانشان به من زل زدند ، من گفتم وای به حالم چرا اینگونه به من نگاه می کنید، دیدم دارند با دست به رانهای خود می کوبند، وقتی دیدم همه در نماز ساکتند و جوابم را با زبان نمی دهند، ساکت شدم ، هنگامی که پیامبر(صلی الله علیه وسلّم) (پدرومادرم فدایش باد که هرگزنه قبل و نه بعد از او هیچ معلمی را ندیده ام که مانند او تعلیم دهد) نماز ش تمام شد، به خدا قسم نه روی از من درهم کشید، نه مرا زد و نه به من ناسزا گفت، بلکه فرمود: در این نماز، گفتن چیزی از سخنان (معمولی) مردم جایز نیست ، و نماز تنها جای تسبیح و تکبیر خداوند و خواندن قرآن است "
حضرت معاویه رضی الله عنه نمی دانست که در نماز صحبت کردن جایز نیست، پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز درست در مرز خطایی که او مرتکب شده بود نایستاد بلکه رفتار آرام نبوی این بود که تنها روش درست را روشن سازد، و آنچه را لازم بود در دفعات آینده انجام دهد بدون ترشرویی ،ملامت یا ناسزا بیان فرمودند.
در خانه نیز هرگاه اشتباهی از طرف یکی از اعضای آن واقع شد ،یکی از راه حلهای متعدد این است که بر روشنگری در مورد روش درست متمرکز شویم و فرد خاطی را به سوی آن روش درست راه نماییم زیرا ممکن است که اصلاً در ذهن او روش درست وجود نداشته وعمداً چنین خطایی را انجام نداده باشد.
بزرگنمایی نکردن خطا، به گونه ای که اشتباه از آن اندازه که هست بزرگتر جلوه داده نشود.
درخانواده بسیاری از اشتباهات، گاهی با واکنشی به مراتب بزرگتر از حجم اشتباه پاسخ داده می شود که دلیل آن هم بزرگنمایی بی مورد اشتباه از سوی والدین است که در چنین حالتی واکنش والدین بسیار شدید و قوی و شاید تا حدوی خشن هم باشد، و این همان چیزی است که در ذهن فرزندان نابسامانی ذهنی، و شاید بحرانهای روانی به وجود آورد. در داستان جریج که در جواب مادرش دچار اشتباه شده بود، مادر اشتباه او را با اشتباه بزرگتری پاسخ می گوید و او را دعای بد می کند ، مثال روشنی از بزرگنمایی بیش از اندازه ی اشتباه است. امام بخاری و امام مسلم متفقاً از حضرت ابوهریره رضي الله عنه روایت کرده اند که پیامبر صلی الله علیه وسلّم فرمودند: از بین فرزندان آدم (علیه السلام)هیچ کس در گهواره سخن نگفته ، غیر از عیسی و مردی در بین بنی اسرائیل که به او جریج می گفتند، هنگامی که در حال نماز بوده مادرش پیش او می آید و صدایش می زند جریج با خود می گوید: خدایا نمازم را ادامه دهم یا جواب مادرم را بدهم(بالاخره نماز را ادامه می دهد) مادرش دعاکرده می گوید: خدایا پسرم نمیرد تا چهره ی زنان بدکاره را نبیند(کنایه از این است که به ابتلای با آنها گرفتار شود) باری جریج در صومعه خود بود که زنی پیش او آمد و از او درخواست عمل حرام کرد و جریج درخواستش را رد کرد، آن زن پیش چوپانی رفت و با او زنا کرد که از او پسری به دنیا آمد، زن شایع کرد که غلام ازآن جریج است، مردم پیش جریج آمدند صومعه اش را خراب و او را گرفته اسیر کردند ، او نیز وضوکرده نماز خواند و سپس از نوزاد پرسید پدرت کیست؟ نوزاد کوچک(به اذن خداوند) گفت: (پدر من) آن چوپان است. مردم به جریج گفتند: صومعه ای از طلا برایت می سازیم فرمود :نه، تنها صومعه ای از گل برایم باز سازید. : (( لم يتكلم في المهد إلا ثلاثة عيسى , وكان في بني إسرائيل رجل يقال له جريج كان يصلي جاءته أمه فدعته فقال أجيبها أو أصلي فقالت اللهم لا تمته حتى تريه وجوه المومسات وكان جريج في صومعته فتعرضت له امرأة وكلمته فأبى فأتت راعيا فأمكنته من نفسها فولدت غلاما فقالت من جريج فأتوه فكسروا صومعته وأنزلوه وسبوه فتوضأ وصلى ثم أتى الغلام فقال من أبوك يا غلام قال الراعي قالوا نبني صومعتك من ذهب قال لا إلا من طين.))
این رویداد باعث شد که مادر اشتباه فرزندش را بزرگ کرده و بر او دعای بد نماید ، بیچاره نمی دانست که دست بر قضا، دارد درست در همان ساعت اجابتی که رسول الله صلی الله علیه وسلّم در حدیث شریف از آن سخن گفته دعا می کند: "لا تدعوا على أنفسكم ولا تدعوا على أولادكم ولا تدعوا على خدمكم ولا تدعوا على أموالكم لا توافقوا من الله تبارك وتعالى ساعة نيل فيها عطاء فيستجيب لكم" (أبو داود از جابر بن عبد الله رضی الله عنه روایت کرده)(هرگز خود ، فرزندان، خادمان واموالتان را دعای بد نکنید، چون مبادا دعایتان درست در همان لحظه ای باشد که خداوند ، هرچه را بندگان بخواهند اجابت می فرماید. )
تجاهل وچشم پوشی در برابر بعضی از اشتباهات
تجاهل (تظاهر به خبر نداشتن از اشتباه) یکی از هنر های مهم برای چاره نمودن اشتباهات نه فقط در خانه وخانواده بلکه حتی در برابر دوستان و نزدیکان است. تجاهل در حقیقت یعنی چشم پوشی از نقیصه و اشکال مشخصی است برای اینکه فرد اشتباه کننده ناراحت نشود و در تنگنا نیفتد. که منظور از آن نیز دادن این پیام به مرتکب اشتباه است که این کار درست نیست ، این کار به نوعی بلندی اخلاق والدین را در برخورد با فرزندان برای حفظ شخصیت آنها به خاطر ارتکاب یک اشتباه ،می رساند. و هدف دیگر آن دادن فرصتی دیگر برای جبران این اشتباه است، این همان رفتاری است که حضرت (علیه الصلاة والسلام) با آن اعرابی که در مسجد ادرار کرده بود انجام دادند. امام بخاری از ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که: یک عرب بادیه نشین در مسجد ادرار کرد مردم بر وی شوریدند تا او را تنبیه کنند ، رسول الله صلی الله علیه وسلّم فرمودند: با او کاری نداشته باشید، روی ادرارش نیز سطل(دلو) آبی بریزید زیرا شما آسانگیر مبعوث شده اید نه سخت گیر (وخشن) .و در روایتی آمده است که مردم با زبان با تنبیه او پرداختند نه با دست. (عن أبي هريرة أن أعرابيا بال في المسجد فثار إليه الناس ليقعوا به فقال لهم رسول الله صلى الله عليه وسلم : " دعوه وأهريقوا على بوله ذنوبا من ماء أو سجلا من ماء فإنما بعثتم ميسرين ولم تبعثوا معسرين " وفي رواية فتناوله الناس قال في الفتح أي بألسنتهم لا بأيديهم .)
کنایه به اشتباه(یا تذکر غیر مستقیم):
منظور از کنایه به اشتباه بیان خطایی مشابه یا افرادی مشابه است که اشتباهی مشابه خطای فرزندان را مرتکب شده اند. که این روش درحقیقت یکی از مهم ترین روشهایی است که پیامبرصلی الله علیه وسلّم یارانش را به وسیله ی آن تربیت می فرمود و گاهی اشتباهاتی را مطرح می فرمود و می گفت: چرا بعضی چنین می کنند ، یا چرا بعضی از مردم چنان می کنند. امام بخاری از ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها روایت می کنند: که پیامبر صلی الله علیه وسلّم کاری را انجام داده جایز شمردند امّا بعضی از مردم (به نشانه ی اظهار تقوا) از انجام آن کار پرهیز کردند، این خبر به گوش پیامبر صلی الله علیه وسلم رسید، سپس حضرت خطبه ای خواند، در آن حمد وسپاس خداوند را به جای آورد بعد فرمود: چرا بعضی مردم از کاری که من انجام داده ام، دوری می جویند به خدا قسم من عالمترین آنان به الله هستم (از همه بیشتر الله را می شناسم) و از همه آنها با تقواتر هستم.{یعنی من پیامبر، با این کار خود از جانب الله تشریع نموده و آن را برای امت جایز و بدون اشکال معرفی نموده ام، حال هیچ کس با اظهار تقوای بیش از پیامبر خدا صلی الله علیه وسلّم حق تغییر آن برای امّت وایجاد شکّ وشبهه در آن را ندارد. مترجم}
( وروى الإمام أحمد في مسنده عن قتادة أن أنسا حدثهم أن النبي صلى الله عليه وسلم قال ما بال أقوام يرفعون أبصارهم في صلاتهم قال فاشتد في ذلك حتى قال :" لينتهن عن ذلك أو لتخطفن أبصارهم ")
امام احمد رحمه الله نیز در المسند خود از قتاده و او از انس رضی الله عنه روایت کرده که پیامبر صلی الله علیه وسلّم فرمودند: (بعضی مردم را چه شده که) (چرا بعضی از مردم ) در نماز چشم به آسمان می دوزند؟ سپس به حدی ناراحت شدند که فرمودند:( یا باید این کار را پایان دهند یا چشمانشان کور خواهد شد.)
همه ی این احادیث و دیگر روایات با تمام فواید و سنتهایی که در بر دارند، خلاصه مطلبشان کنایه غیر مستقیم است، نه تذکر صریح و مستقیم که گاهی احساسات انسان را جریحه دار می کند همان نکته ای که پیامبر صلی الله علیه وسلّم مرتباً آن را رعایت می فرمودند چیزی که ما به راستی در برخورد با فرزندانمان در خانواده به شدت نیازمند آنیم.
تکیه نکردن بر روشهای شرعی در اصلاح اشتباهات، مشکلات بسیاری را برایمان به بار خواهد آورد که تعدادی را ذکر می کنیم:
بغرنج و پیچیده تر شدن مشکل و تبدیل شدن آن به نیرویی ویرانگر
پنهانکاری فرزندان پیش والدین و وانمود کردن رفع شدن اشتباه
پناه بردن بعضی از فرزندان به بی ادبی و وقاحت به این دلیل که عیبشان در چشم پدر یا مادرشان آشکار شده است، بنابر این کارهای خود را بدون شرم و آشکارا انجام میدهند.
والله ولی التوفیق
ترجمه: عبیدالله
سایت خانواده خوشبخت
BlestFamily.Com
0 نظرات:
ارسال یک نظر