رژيم غذايى در اسلام

رژيم غذايى در اسلام

الدكتور محمد يونس

رژيم غذايى دراسلام درعصرى كه ما زندگى داريم، Diet يا رژيم غذايى اهميت خاصى به خود گرفته است. زيرا برخى بخاطر زيبائى اندام، ودیگرى بخاطر حفظ وسلامت جسمى يك سيستم بخصوص را در خوراك خود رعايت مى كنند كه به اصطلاح آن را رژيم يا Diet مى نامند. همچنان رژيم غذايى ونيز اجتناب( پرهيز) از خوردن يك گروه مواد خوراكى ( مانند چربى وقند) ويا نگهداشت اعتدال در خوراك در طبابت معاصر مقام مهم دارد، چنانکه متخصصين رژيم غذايى در هر گوشه وكنار شهرهاى كشورهاى غربى وجود دارد ومردم را مى پذيرند وبراى شان نظربه وضع شان رژيم بخصوص توصيه مى كنند. ونيز پيوسته در جرايد وپرده هاى تلوزيون كشورهاى مختلف، چه در امريكا، چه در اروپا گزارش وحتى اعلانات مواد خوراكه براى لاغر ساختن نشر وپخش مى شود. اسلام از آغاز ونزول فرآن كريم براى اهل جهان، موضوع رژيم غذايى ومسايل مربوط به آن را در نظر داشته، انتخاب دقيق مواد غذايى مناسب واعتدال در خوراك را به مسلمان حكم مى كند. در روشنى احكام قرآن پاك وهدايات احاديث مبارك حضرت محمدصلى الله عليه وسلم دانشمندان اسلام انتخاب دقيق مواد خوراكه مناسب را بحيث تكميل كنند علاج بيمارى ها، براى ترميم وتلافى كمبود بدن، مطالعه و به مسلمانان تقديم كردند. رژيم غذايى را در مرحله تطبيق قرار دادند و از آن در علاج بيماران نتايج مثبت به دست آوردند.علماء اسلام رژيم غذايى را در پهلوى درمان بوسيله ادويه در آثار خود، چون جنت طبابت از على بن ربن طنارى( 192ـ 247هـ) كتاب رژيم غذايى از ابوبكر ابن زكريا رازى ( 251ـ 313هـ) كتاب غذاى بيماران را احمد بن ابو شعث فارسى ( 360ـ هـ) كتاب ذخيره خوارزمشاهى از سيد اسماعيل گرگانى (434ـ 530هـ) وغيره، درج كردند وفصل هاى را به آن تخصيص دادند. متأسفانه از آغاز قرن 17 كه جامعه اسلامى به انقراض دچارشد وخصوصا از نيمه قرن 19 عيسوى، مسلمانان از جمله كشورهاى شرق ميانه مبتلا به بيمارى غرب زدگى شدند. بنابرآن اساسات حفظ الصحه اسلامى به مرور زمان در مفكوره ما مسلمانان ضعيف گشت ودر مورد رژيم غذايى به اساسات نظريات غرب واستفاده از طريق غربى پنا برديم واز آن نتايج ناگوار گرفتيم. از آنجاست كه دانشمندان اسلام براى مسلمانان آنچه را دين اسلام 1400 سال قبل در مواد خوراكى و رژيم به ما مسلمانان ارزانى فرموده است، ارائه نمائيم. اميد واريم مسلمانان آنچه را اسلام مقدس ما بما از آغاز زندگى اسلامى بما آموخته، مورداستفاده وتطبيق قرار داده بار ديگر به مانند نياكان خود رژيم غذايى اسلامى را پياده كنيم واز آن مستفيد شويم.

 مواد خوراكه ورژيم در قرآن كريم وحديث مبارك :

 از آغاز دين اسلام ، قران كريم مطالبى را كه به مواد خوراكه ورعايت رژيم غذايى ارتباط مستقيم مى گيرند به مسلمانان ارائه داشته ونيز سرور كائنات حضرت محمد  پيامبر گرانقدر اسلام به نوبه خود، در اين موارد روشنى بيشتر ارزانى فرموده اند. دين اسلام مواد خوراكه مناسب وحلال را از طريق قرآن كريم، به ما مسلمانان معرفى داشته ورعايت نظافت و پاكى مواد غذايى وآب را مورد توجه قرار داده است. ورعيت رژيم وحداعتدال را توصيه مى كند خوردن ونوشيدن برخى از خوراكه ها ونوشابه ها را حرام ياگناه بزرگ دانسته ومصرف آنها را به قاطعيت منع مى كند .

 مواد خوراكه كه منشأ حيوانى دارند:

قرآن كريم از جمله گوشت چهارپايان اهلى، گوشت حيوانات نرو وماده از قبيل شتر وجوجه اش، گاو وگوساله، گوسفند وبره وبز وبزغاله براى مسلمانان ذكر مى كند كه بحيث نعمت پروردگارما، بر ما ارزانى شده است. چنانکه در سورة انعام چنين مى خوانيم:" واز بعضى حيوانات استفاده بار برى وسوارى كنيد واز آنچه رزق شما کرده بخوريد وازپى اغواى شيطان مرويد" . همچنان در آيه بعدى همين سوره حلال بودن گوشت خاندان گاو وگوسفند بصورت واضح تذكار يافته است: " هشت حيوان در هر جوره خداوند خلق كرده است . بز وگوسفند نر وماده، گاو ونر ماده بگو آيا او اين دو جنس نرو ماده يا جوجه اى كه در شكم مادرهاست كدام يك حرام شده، اگر راست مى گوئيد بر ما مدرك قطعى ارائه دهيد".آنچه به رژیم خوراک ارتباط مستقيم ميگيرد، مفهوم آن از آيه مباركه 154 همين سوره بخوبى اشكار مى شود. بگو( اى نبى e) در احكام كه به من وحى شده، من چيزى را كه براى خوردن حرام باشد، نمى يابم، جز آنكه مرده باشد يا خون باشد گوشت خوك كه پليد است ويا حيوانى كه بدون ذكر نام خداذبح كنند. ودر همين ها كه حرام است، نيز هرگاه كسى از روى ستم ( جبر) به خوردن آنها وادار گردد واز راه تجاوز از فرمان خدا نباشد وبقدر ضرورت صرف كند باز خدا خواهد بخشيد كه همانا خداى تو بخشنده ومهربان". از اين آيه مباركه چنين فهميده مى شود كه دين اسلام در جمله خوردنى ها گوشت حيوان مرده ( اگر به مرگ خود مرده باشد يا كدام عامل ديگر) كه در حقيقت نعش است، خون وگوشت خوك را براى مسلمانان حرام ساخته است . در باره گوشت حيوان مرده ، يعنى نعش حيوانات، مى توان گفت كه رب العزت انسان را به حيث اشرف مخلوقات خود مى داند ، چنانكه در سوره مباركه التين ( در آيه4) {نين مى خوانيم كه : " ما انسان را در مقام احسن تقويم بيافريد ". چون پروردگار ما خود مى فرمايد كه انسان اشرف مخلوقات مى باشد ممكن نيست انسان نعش خوار باشد. با استناد به علوم معاصر مى توان گفت كه در گوشت حيوان مرده، به زودى جراثيم مختلف جا مى گيرند. بنا برآن خوردن گوشت حيوان مرده باعث بروز بيمارى هاى گوناگون شده مى تواند. در باره خون بايد گفت كه خون يگانه ماده عضوى است كه بسيار به زودى جايگاه ميكروب ها مختلف مى گردد. بالآخرة يك محقق آلمانى داكتر( Hnas- Heinrich Reckeweg ) تحقيقات مكمل در باره خوردن طوشت خوك كرده، وتمام امراض كه ناشلى از آن است با دلايل قناعت بخش طورى ارائه داشته كه مشهورترين جريده طبى آلمانى يعنى" Biologische Medein" بچاب رسيده است . گوشت پرندگان به اندازه اى در دين اسلام نيك پنداشته شده است كه پروردگار ما آن را در جمله مواد خوراكه باشندگان جنت تذكر مى دهد، چنانكه در آيه 21 سورة مباركه الواقعة چنين مى خوانيم: و" براى شان ( اهل جنت ) گوشت پرندگان وهر چيز كه هوس كنند". در جمله گوشت پرندگان كه بصورت عموم تعداد زياد آنها حلال مى باشد در قران كريم گوشت بودنه بحيث نعمت پروردگار" که براد پيروان حضرت موسىu اهدا شده بود" آمده است. چنانكه اين مطلب در سورة هاى مباركه بقرة( آيه 57) اعراف (يه 160) طه( آيه 80) آمده است: " وفرستاديم براى تان ترنجبين وبودنه ها را وگفتيم بخوريد از اين روزى هاى پاك وپاكيزه كه به شما داديم ": وبالآخرة دين اسلام به گوشت ماهى ها وديگر حيوانات بحرى توجه خاص داشته وآن را براى مسلمانان توصيه مى كنند . چنانكه اين مطلب را در سوره مباركه مائده ( آيه 96) مى يابيم: " براى شما شكار در بحر وغذايى كه آنست حلال گرديد، تا شما ومسافران از آن بهره مند شويد، اما شكار در بيابان تا زمانى كه احرام بسته ايد حرام است وبترسيد از آن خدائى كه باز گشت شما بسوى اوست". از آيه مباركه فوق دو مفهوم بدست مى آيد : يكى اين كه جانوران بحرى وگوشت ماهى ها كه بهترين گوشت ها از نظر رژيم غذايى مى باشند، همه براى مسلمانان حلال اند و خوردن آنها توسط رب العالمين بما توصيه شده است . وديگر اين كه شكار حيوانات ديگر كه در كوه وبيابان زندگى دارند ، در وقت معين حج خانه كعبه كه مسلمانان احرام مى بندند حرام ساخته شده كه اين خود دو موضوع را افاده مى كند: يكى اين كه در هنگام حج خانه كعبه بحدكافى گوشت قربانى دستياب مى شود كه نبايد اضافه از آن در خوراك زياده روى رخ دهد. ودوم اين كه در زمان حج خانه كعبه بهتر است گوشت ماهى ها يا حيوانات بحرى به مصرف خوراك برسد كه همه زود هضم تر بوده و براى تندرستى مسلمانان مدد مى رساند، بخاطر تشويق مسلمانان در خوردن گوشت ماهى ها در حديث شريف نبىt آمده است : " اولين غذايى كه بخشودگان در جنت خواهند خورد، گوشت وجگر ماهى خواهد بود" بخارى . با مرور سريع احكام دين اسلام در باره خوردن انواع گوشت متوجه مى شويم كه اين دين مقدس اسلام خوردن انواع مختلف گوشت را جايز دانسته ، اما گوشت پرندگان وگوشت ماهى ها را كه براى حفظ سلامت مناسب ترند ترجيح مى دهد. بنا برآن اين دين مقدس از زمانى كه به حضرت نبىصلى الله عليه وسلم نازل گرديد، متوجه رژيم غذايى وحفظ سلامت مسلمانان بوده است .البته رژيم غذايى منحصر به گوشت جانوران نيست. از آنجاست كه قرآن كريم ونبىr با مواد ديگر خوراكى كه منشأ حيوانى دارند نيز توجه بخصوص داشته اند. مانند شير ، لبنيات وعسل . در باره شير حيوانات قرآن كريم چنين حكم مى كند. ": وبراى شما در مطالعه حال چهار پايان اهلى عبرت خواهد بود كه ( مانند مادر) از شير خود به شما بياشامند ودر آن براى شما منافع بسيارى است واز گوشت آنها نيز مى خوريد".شير غذايى مكمل بوده، در تندرستى وبيمارى، بحيث إذا ورژيم خالص يا بشكل لبنيات در رژيم مورد استفاده قرار مى گيرد. نوشيدن شير وبه خصوص شير مادر، آنقدر در دين اسلام اهميت خاص دارد كه قران كريم به مادران مؤمنه ومسلمانان حكم مى كند تا دوسال كامل نوزاد خود را از شير خود مستفيد گردانند( سوره البقره آيه223): " ومادران بائيست دوسال كامل اطفال خود را شير دهند" .آن حضرت r به شير ومواد خوراكى كه در صدر اسلام، از شير تهيه مى شد علاقه خاص داشتند چنانكه درمورد شير مى فرمودند: " چه چيز بهتر از دوشيدن يك شتر شيرى كه پستان پراز شير خالص داشته باشد، ويك گوسفند شيرى كه يك ظرف رابراى صبح ويكى را براى شام مملو گرداند" (البخارى) از اين مبارك نتيجه گرفته مى شود كه اگر ميسر باشد، يك گيلاس شير صبح ويك گيلاس هم شام، نوشيده شود، از آن خوراكى بهتر وجود ندارد. حضرت محمد  مى فرمودند: " طلبينه روح بيماران را شاد مى گرداند وانده شان را بر طرف مى سازد" صحيح بخارى. طلبينه خوراكى است مانند فرنى كه از گندم، شير وعسل تهيه مى شود و سرزمين عرب بسيار مشهور است. بالآخرة در جمله مواد خوراكى حيوانى قرآن كريم به عسل ( شهد) اهميت خاص قابل است. از يك سوى يك سوره مباركه قران كريم النحل (آيه 68-69) بنام زنبوران عسل براى حضرت محمدصلى الله عليه وسلم ومسلمانان نازل شده ، از جانب ديگر در سوره مباركه چنين مى خوانيم:" وخدا به زنبور عسل وحى كرد كه در كوه ها ودرختان وسقف هاى بلند منزل گيرند". وسپس از تمام ميوه ها تغذيه كنيد وراه پروردگار تان را به اطاعت بپوئيد ، آن گاه از بطن آنها شربت شيرنى به رنگ هاى مختلف بيرون آيد در آن شفأ مردمان است. در اين آيه مبارك مى بينيم كه خداوند به مسلمانان مژده مى دهد كه آنچه از زنبوران عسل يعنى شهد، بدست مى آيد به مانند دارو وشفأ دهنده است . از ىن رو در اكثر نسخه هاى طبابت اسلامى عسل شامل گشته است. در اثر تحقيقات، دانشمندان امروزى نيز نيز به مانند اطبأ ودانشمندان اسلامى عسل را بحيث قوت بخش وباز سازنده توصيه نموده وآن را براى در مان زخم معده وبحث ضد ويروس در علاج گريب وبحيث ضد باكتريا براى علاج زخم ها بكار مى برند.

كيفيت مواد خوراكه:

مقصد از كيفيت مواد خوراكه همانا كواليتى آنست, قرآن كريم در اين زمينه مكررا به مسلمانان تاكيد مى كند كه غذايى پاكيزه وخوب را به مصرف خوراك خود برسانند. چنانكه أيه مباركه 149 سوره البقره متوجه اين موضوع مى باشد . همچنان كه پاكيزگى مواد خوراكه، چه حيوانى باشد و چه گياهى در دين اسلام مورد توجه بوده وخداوند خوراك ناپاك را بر بندگان خود روا نداشته و استفاده از آب پاك نيز مورد توجه بوده است در سوره بقرة أيه 42 چنين آمده است به اساس همين آيه مباركه است كه دانشمندان دين مقدس اسلامى استفاده از آب سرد چشمه واز آب جارى را توصيه مى كنند. حضرت محمدصلى الله عليه وسلم حتى به پاكى ظروفى كه در آنها مواد خوراكه به مصرف مى رسند، توجه خاص داشتند، چناچه هرگاه سگى در ظرف خورده باشد بايد آن ظرف هفت بار قبل از استفاده با آب صاف وپاک شسته شود.

زياده روى در خوراك:

 اولين قدم راه عدم رعايت رژيم زياده روى در خوراك ( پرخورى)است در اين باره حكم قرأن كريم بسيار روشن است چنانكه خداوند مى فرمايد:" بخوريد وبيشاميد واسراف مكنيد كه خدا مسفان را دوست نمى دارد". به اساس احكام وهدايات اسلامى ما بايد از تمام نعمت هاى ذات خداوند كه در زمين خلق شده است بايد استفاده كرد. ازآنجاست كه رژيم غذايى تنها منحصر به مواد خوراكه گياهى، يعنى رژيم هاى نادرست ودوراز احکام اسلامى است، رعایت رژيم هاى منحصر به مواد خوراكى گياهى، باعث ايجاد كمبودى مواد ضرورى در بدن گرديده وجبران آن بسيار دشوار خواهد بود. دانشمندان اسلامى كتابها وآثارى زيادى در باره ريم غذايى ومواد خوراكه ترتيب واز خود باقى گذاشتند كه هر گاه كسى خواسته باشد، تا امروز قابل استفاده اند بايد اضافه كرد كه اكثرين اين كتب واثار به زبان هاى مختلف ترجمه شده اند .

به نقل از:

http://www.55a.net/firas/farisi/