ديدگاه علمي تغذيه در اسلام/ (فلينظر الانسان الي طعامه)

ديدگاه علمي تغذيه در اسلام/ (فلينظر الانسان الي طعامه)

دکتر سيدصمد آقاميري  (مدرس تغذيه کاربردي)
فاطمه رمضاني، دکتر سهيلاصادقي
 

اشاره:
از اسلام مطالب بسياري درباره غذا و تغذيه موجود است که چون بررسي علمي در آنها به عمل نيامده، بعضي را اين تصور پيش مي آيد که نيروهاي ذخيره شده نزد اسلام فقط براي صفاي روح و تغذيه روان به مصرف رسيده و غذاشناسي اسلامي نمي تواند در ميان کتابهاي علمي غذايي جايي براي خود باز کند! و حال آنکه چنين نيست! و ما در اين مقاله و مقالات آينده برآنيم که با وجود عدم توانايي و دانايي در مقابل بيکران دانايي و توانايي خالق انسان، اندکي را از لابه لاي کتابها و... و با توجه به آيات و روايات، اندکي در اين وادي قدمي برداريم و در ادامه در ماه مبارک رمضان درباره فلسفه روزه نيز مطالبي چند برصفحه آوريم؛
پس از ستايش خداي متعال و درود بر نبي گرامي اسلام بايد بگوييم در بدن انسان دستگاهي قرار گرفته که خود دنيايي عظيم است چنان که حضرت علي(ع) درباره انسان فرموده که: اتزعم انک جرم صغير و فيک انطوي العالم الاکبر و انت الکتاب المبين...
چه بسيار بزرگ و شگفت انگيز مي باشد آنچه را دستگاه آفرينش در ساختمان بدن آدمي بويژه در دستگاه گوارشش قرار داده است.
ناف: سوراخ نيم بسته اي، اولين حفره اي که حيات از آن وارد مي شد يعني به جاي دهان راه تغذيه و ورود عامل بقاي حيات (غذا) بود.
محلي که مادر آنچه را براي نوزاد سود دارد از آن وارد مي کند و هر چيز که زيان آور است از آن خارج مي کند. پشت و بالاي ناف- شکم-دستگاه گوارش و عضو هاضمه شناخته شده، دستگاهي است که طب در شناسايي آن از هر عضو ديگري براي درمان، عقب ماندگي بيشتري نشان داده است. نبي اکرم(ص) و همه دانشمندان متخصص آن را طليعه دار و مبدا و خانه تمام بيماري ها مي دانند (المعده راس کل داء)، (المعده بيت کل داء.)
با تغيير دادن ماهيت آنچه به آن (معده)مي توان وارد کرد دخل و تصرف در صفات و اخلاق مي توان نمود!
با اندکي زعفران خنديد! با خوشه اي انگور شادمان گرديد! به وسيله دانه هايي از عدس ترشحاتي از بدن بويژه اشک را زياد نمود و...
آيا تا به حال چنين تصوري برايتان پيش آمد که فکر کنيد آب در عين حال که مرطوب مي کند از رطوبت جلوگيري کند يا آتش در آن واحد که مي سوزاند مانع از سوختن شود! ولي در دستگاه گوارش مي بينيم چنين وضع ظاهر متضادي هم هست!
اسيد معده با آنکه بايد بر قطعه اي از جدار معده سفت و سخت گاوي را که بلعيده ايم اثر کند بر جدار معده ظريف آدمي نبايد کوچکترين آزاري برساند.
اينکه نبي گرامي فرمود: معده سر تمام بيماري هاست، زيرا معده گيرنده است و اولين ظرفي است که براي ادامه حيات بر آنچه ريخته مي شود فعاليت آغاز مي کند!
اين ظرف (معده) به قدري مورد احترام است که پروردگار دوست مي دارد آنجا که ظرف به دوستانش تعلق دارد هميشه از پاکيزه ها و سازگارها پر شود!
(والطيبات من الرزق قل هي الذين آمنوا) (سوره اعراف)
غذاي خوب و رزق طيب را پروردگار براي مومنين مي خواهد.

توجه اسلام به مطالب غذايي
اسلام نه تنها با خوردن و لذت بردن از غذاهاي خوب وسازگار مخالف نيست بلکه با اختصاص دادن آن به مومنين چنين تغذيه اي را مورد ترغيب قرارداده است.
(کلوا من طيبات ما رزقناکم و اشکروالله ان کنتم اياه تعبدون) (سوره بقره)
رزق و روزي هاي پاکيزه را براي خوردن برگزينيد و خدا را شکر کنيد اگر خداپرستيد.
مومنين بايد خوب بخورند، شکرگزاري کنند، خدا را عبادت نمايند، هدف اصلي آفرينش جن وانس براي عبادت است (و ما خلقت الجن و الانس الاليعبدون) (سوره ذاريات)
لذا خوب خوردن و شکرگزاري کردن قسمتي از عبادت مي باشد، مگر ممکن است خوب غذا خوردن عبادت نباشد و حال آنکه آنگاه که پروردگار مي خواهد پيامبران خود را آنچنان معرفي نمايد که حق معرفي دارند مي فرمايد آنها احتياج به غذا داشتند. (ما جعلناهم جسد الاياکلون الطعام) (سوره انبيا)
(لياکلون الطعام و يمشون في الاسواق) و مي خورند و در بازارها راه مي رفتند. (سوره فرقان)
به علاوه اطاعت از مفاد اين دستور به ظاهر کوچک قرآن؛ فلينظر الانسان الي طعامه
1)فلينظر الانسان الي طعامه:
مگر حسن انجام وظيفه و عبادت نيست؟ هست! انسان بايد نظر کند به طعامش بايد بگوييم که نظر و رويت هر دو ديدن است اما نظر يک ديدن و بررسي علمي است و حالات زير در قلمرو آن.
2) فلينظر الانسان الي طعامه:
بايد توجه داشت که اين غذا از چه راهي به دست آيد. حلال نه حرام، تا همه به يکديگر اعتماد داشته، در نتيجه امور اجتماعي بويژه بازرگاني به هرج و مرج نيفتد.
3) فلينظر الانسان الي طعامه:
بايد نظر کند اين غذا که از مواد چربي و قندي و سفيده اي درست شده چگونه بدل مايتحلل مي شود و در معده و روده اش چه مي کند و چرا او را از فساد و تباهي و لاغري نجات مي دهد و چه مي شود که يک قسمت از آن ناخن و يکجا مو و جايي به مصرف گوشت واستخوان مي رسد. خون مي شود. رگ و پي و چشم و گوش و.... مي شود. خلاصه اينکه مسلمان بايد بداند شرايطي به علم فيزيولوژي و معرفه الاعضاء وقوف حاصل کند.
4) فلينظر الانسان الي طعامه:
انسان بايد نگاه کند به غذايش يعني بايد هنگام غذا خوردن به خوراک خود چشم بدوزد تا به سوءهاضمه دچار نشود.
5) فلينظر الانسان الي طعامه:
به طعام نگاه کنيد تا مهمان ناراحت نشود و به رغبت مشغول خوردن باشد.
6) فلينظر الانسان الي طعامه:
به غذاي خود بنگريد تا هسته اي و مويي و اجزايي غيرقابل هضم در ميانش نباشد.
7) فلينظر الانسان الي طعامه:
بايد توجه داشته باشد آب و خاک و خورشيد چگونه در خدمت تهيه غذا دست کمک به يکديگر داده اند.
8) فلينظر الانسان الي طعامه:
به غذايتان بنگريد که گاه کمبود يک عنصر از آن (کلسيم) باعث تغيير شکل اندام مي شود، کار دختران را هنگام زايمان به جراحي مي کشاند و کمبود عناصر ديگر نيز هر کدام اثر مخصوصي بر بدن دارند!
9) فلينظر الانسان الي طعامه:
آيا غذايي که مي خورديد سبب طول عمر و شادابي است يا اثر سويي بر بدن دارد؟
10) فلينظر الانسان الي طعامه:
درباره موريانه نوشته اند که چون کمبود نفرات در يکي از قسمت ها (سرباز، انباردار، نظافت چي) مشاهده کند بادادن غذاي مخصوص همان عده به وجود مي آيند و امروز اين فرضيه مطرح است که آيا بشر مي تواند با غذا به دلخواه خود فرزنداني هوشيارتر و شجاع تر به وجود آورد؟ اما در اسلام اين موضوع حل شده و سابقه چهارده قرني دارد که انسان مي تواند با انتخاب بعضي از غذاها اوصاف بخصوصي براي فرزندان خود در نظر بگيرد و در بهداشت نسل خود سعي نمايد.
11) فلينظر الانسان الي طعامه:
آدمي را غدد کوچکي است که اثرات بزرگي دارند يکي از آنها تيروئيد است که اگر خوب کار نکند شخص کودن و خمود بوده، به گوشه نشيني و عزلت رغبت مي کند و به نظافت خود نمي پردازد و در نقاطي که آب و غذايشان يد ندارد اين ابتلاپيش مي آيد.
هر غده اي اثر مخصوصي داشته و اعمال چندي از بدن با آنهاست و چون مي توان بر هر کدام از غدد واعصاب به نوعي به وسيله غذاي مخصوصي اثري گذاشت لذا غذا اثر غيرقابل انکاري بر شخصيت و دگرگوني آن دارد.
خلق وخوي بي ارزش هيتلر را کارشناسان تغذيه و روانپزشکان از افراط در خوردن شيريني جات دانسته و در کتابهاي چندي که درباره زندگي وي نوشته اند مانند ظهور و سقوط رايش سوم و مذاکرات محرمانه هيتلر و... به علاقه بي حد و حصرش به شيريني اشاره گرديده است. مي دانيم رژيم قندي نامبرده ذخاير ويتامين گروه ويتامين هاي (ب) را از بين برده و در نتيجه با انهدام و عناصر آرام بخش اعصاب که قسمتي از آن ويتامين هاي گروه (ب) هستند شايد علت هيجان و ستيزه جويي وي بوده است.
12) فلينظر الانسان الي طعامه:
به غذاي خود بنگريد که اگر مي خواهيد بخنديد محرک آن در غذاست (با خوردن زعفران و...)، طالب اشک ريزش هستيد از آن (با خوردن عدس و...)، مي خواهيد غمتان برطرف شود (انگور شيرين و...)، مايليد روح شجاعت داشته باشيد (خربزه شيرين و...)
13) فلينظر الانسان الي طعامه:
به غذاي مخصوصا کودکتان بنگريد که اثر آن بر روحيه وي قطعي است. اگر مرتب غذاي حرام و نجس به او داده شود در اخلاق و صفاتش اثر بدي مي گذارد و لذا مي توان گفت تا حدي سعادت و شقاوت در انتخاب غذاست.
14) فلينظر الانسان الي طعامه:
به غذايتان بنگريد که اسلام و علم هر دو را عقيده است که در هنگام آبستني، خوردن غذاي مخصوص قيافه را تغيير مي دهد و حتي در مواردي به تغيير جنسيت اشاره شده است!
15) فلينظر الانسان الي طعامه:
امروز بعضي دردها را با غذا درمان مي کنند و در اروپا و آمريکا مراکزي به همين منظور وجود دارد و در قرآن است که همسر حضرت ابراهيم به فرشتگان گفت نازا هستم، اتفاقا سخن از خوردن گوشت گوساله اي که بريان شده بود به ميان آمد (باشد که علم دنياي آينده، چگونگي اثر گوشت گوساله را بر نازايي که علت مخصوصي دارد معين نمايد.)
16) فلينظر الانسان الي طعامه:
به غذايتان بنگريد از لحاظ کميت و کيفيت. توجه نماييد معده شما به اندازه چند دهان پر شده شما بايد فضا داشته باشد!
آيا حاضريد هرچه را بر يک سفره مي خوريد از نان، سوپ، کباب، برنج، دسر، شيريني و غيره همه را قبلابرداشته در ظرفي بريزيد چند دقيقه به آنها نگاه کنيد با ظرفيت معده تان بسنجيد و سپس مشغول خوردن شويد!
از لحاظ کيفيت نيز متوجه باشيد نسج معده خيلي ظريف و لطيف و زودرنج است! آيا با ادويه هاي زننده و الکل او را پر خواهيد نمود؟
17) فلينظر الانسان الي طعامه:
غذا در وضع چهره و زيبايي که خواسته همگاني است موثر مي باشد!
18) فلينظر الانسان الي طعامه:
در ميان همه خوبيها و نيکي ها آدمي سعي مي کند دو تا را مقدم بر همه انتخاب کند! تندرستي و زيبايي: و هر دو با غذا ارتباط دارند.
19) فلينظر الانسان الي طعامه:
آمار دقيقي نشان داده که 75 درصد مردم آمريکا که سنشان از پنجاه تجاوز مي کند به هفت يا هشت بيماري مبتلامي شوند که سرچشمه آن بي نظمي و آشفتگي در نوع غذاست يعني معده شان همان گونه که نبي گرامي فرمود، خانه همه دردهاست (المعده بيت کل داء.)
20) فلينظر الانسان الي طعامه:
گروهي از زيست شناسان آمريکا وابسته به مجمع تحقيقاتي دانشگاه رات جوس تحت سرپرستي دکتر جيمز ليت هام پس از دو سال زحمت دريافتند که بين رژيم غذايي انسان و غريزه جنسي وي رابطه انکارناپذيري وجود دارد و آزمايشات لابراتواري ثابت کرد که عقيده قدما درست بوده که اکثر ناتواني مردان و سردمزاجي زنان با نوع غذاي آنها بستگي دارد.
21) فلينظر الانسان الي طعامه:
به عقيده بعضي پزشکان حماقت و سفاهت علل تغذيه اي دارد و هم اکنون علم پزشکي به 22 مورد ناهماهنگي هاي مغزي پي برده که ريشه و عامل اصلي اش در تبديل و استحاله غيرعادي مواد غذايي نهفته است.
22) فلينظر الانسان الي طعامه:
شايد يک روزي دانشمندي بتواند از کودکان عادي مرداني بزرگ بسازد، همان طور که زنبورهاي عسل از يک تخم، به کمک غذاهاي مخصوصي که خود مي شناسند ملکه کندو را پرورش مي دهند.
23) به غذايت بنگر که:
روانشناسان مي گويند رغبت يا تنفر از بوي غذا يک حالت انفعال يا روحي دارد. دکتر لوئي مانک روانشناس معروف فرانسوي به سفره و غذاي مردم نگاه مي کند و مي گويد طرف چگونه آدمي است آيا خونسرد است يا ماجراجو! احساساتي است يا استقلال طلب.
24) به غذايت بنگر که:
زيرا لازم است بداند، چه بايد براي تهيه غذا به منزل آورد؟ چگونه بايد پخت؟ چگونه بايد خورد؟ چه وقت بايد خورد؟ کجا بايد خورد؟ با چه بايد خورد؟ با که بايد خورد؟ در چه بايد خورد؟ چه وضع بايد خورد؟ با چه عضوي بايد خورد؟ چه مقدار بايد خورد؟ و چه و چه...؟
25) به غذايت بنگر که:
ترشحات معده سه مرحله دارند: مرحله مغزي
مرحله معده اي
مرحله روده اي
در مرحله مغزي با ديدن، بوييدن، فکر کردن، چشيدن ترشح شروع مي شود و حتي ممکن است ترشح تا نيم ليتر هم برسد، در اين مرحله مقدار زيادي پپسين و اسيد ترشح مي شود. ترشح موکوس نيز زياد مي گردد و بدين سبب جدار معده در برابر ترشح اسيد بهتر و زيادتر حفاظت مي شود، عجب تر آنکه در مرحله مغزي معدي، مرحله مغزي لوزالمعده اي هم وجود دارد که با يکديگر همزمانند و ترشحات ذخيره مي شود تا غذا وارد روده کوچک شود و به کار آيد پس نگاه به غذا يک عامل تحريکي آغاز ترشحات است.
26) به غذايت بنگر که:
بعضي از علما کلمات حلال، طيب و از جمله کلمه (ازکي طعاما) را در قصه اصحاب کهف قرآن ديده؛ اظهار مي دارند منظور تطهير واقعي مال است به وسيله اخراج حقوق الله که همان حقوق مستمندان است و با اين مطلب مي توان توجه اسلام را به يک اصل گرانمايه اجتماعي به خاطر آورد.