بررسي و تحقيق در باره دعا در قرآن
تحقيق: عبد الحي
مرحله به مرحله بررسي ميكنيم:
1- اسنادي كه بر واجب بودن دعا و امر پروردگار بر آن را نشان مي دهد:
{وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ}
و هنگامي كه بندگان من، از تو در باره من سؤال كنند، [بگو:] من نزديكم! دعاي دعا كننده را، به هنگامي كه مرا ميخواند، پاسخ ميگويم! پس بايد دعوت مرا اجابت كنند، و به من ايمان بياورند، تا راه يابند [و به مقصد برسند!](1)
{وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ}
پروردگار شما فرموده است: (مرا بخوانيد تا [درخواست] شما را اجابت كنم! كساني كه از عبادت من تكبّر ميورزند به زودي با ذلّت وارد دوزخ ميشوند! ](2)
الدعاء هو العباده
دعا همان عبادت است.(3)
2- چگونه او را بخوانيم:
{وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ}(4) و در زمين پس از اصلاح آن فساد نكنيد، و او را با ترس و اميد بخوانيد، همانا رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است!
{ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ} پروردگار خود را از روي تضرّع و در پنهاني، بخوانيد! كه او متجاوزان را دوست نميدارد!(5)
{وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَي فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُواْ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَآئِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ}(6)
و براي خدا، نامهاي نيك است؛ خدا را به آن [نامها] بخوانيد! و كساني را كه در اسماء خدا تحريف ميكنند [و صفتهاي او را بر غير او مينهند، و شريك برايش قائل ميشوند]، رها سازيد! آنها بزودي جزاي اعمالي را كه انجام ميدهند، ميبينند!
{قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ}
بگو: (پروردگارم امر به عدالت كرده است؛ و توجه خويش را در هر مسجد [و به هنگام عبادت] به سوي او كنيد! و او را بخوانيد، در حالي كه دين [خود] را براي او خالص گردانيد! [و بدانيد] همانگونه كه در آغاز شما را آفريد، [بار ديگر در رستاخيز به وعده گاه] بازميگرديد.(7)
{فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَي وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ} ما هم درخواست او را پذيرفتيم، و يحيي را به او بخشيديم؛ و همسرش را [كه نازا بود] برايش آماده [بارداري] كرديم؛ چرا كه آنان [خانداني بودند كه] همواره در كارهاي خير بسرعت اقدام ميكردند(و از ديگران پيشي مي گرفتند)؛ و در حال بيم و اميد ما را ميخواندند؛ و پيوسته براي ما [خاضع و] خاشع بودند.(8)
3- دلايلي كه بر باطل بودن صدا زدن غير خداوند دلالت دارد:
{وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ لاَ يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ}
معبودهايي را كه غير از خدا ميخوانند، چيزي را خلق نميكنند؛ بلكه خودشان هم مخلوقند!(9)
{ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ} اين بخاطر آن است كه خداوند حق است؛ و آنچه را غير از او ميخوانند باطل است؛ و خداوند بلند مقام و بزرگ است!(10)
{لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِهِ لاَ يَسْتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيْءٍ إِلاَّ كَبَاسِطِ كَفَّيْهِ إِلَي الْمَاء لِيَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَالِغِهِ وَمَا دُعَاء الْكَافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلاَلٍ}(11)
دعوت حق از آن اوست! و كساني را كه [مشركان] غير از او ميخوانند،]هرگز] به دعوت آنها پاسخ نميگويند! آنها همچون ]كسي هستند[كه كفهاي [دست] خود را به سوي آب ميگشايد تا آب به دهانش برسد، و هرگز نخواهد رسيد! و دعاي كافران، جز در ضلال [و گمراهي] نيست!
{وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَكُمْ وَلآ أَنفُسَهُمْ يَنْصُرُونَ}
و آنهايي را كه جز او ميخوانيد، نميتوانند ياريتان كنند، و نه [حتي[ خودشان را ياري دهند؛(12)
{يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِن يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لَّا يَسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ}(13)
اي مردم! مثلي زده شد، به آن گوش فرا دهيد: كساني را كه غير از خدا ميخوانيد، هرگز نميتوانند مگسي بيافرينند، هر چند براي اين كار دست به دست هم دهند! و هرگاه مگس چيزي از آنها بربايد، نميتوانند آن را باز پس گيرند! هم اين طلبكنندگان ناتوانند، و هم آن طلب شدگان.
{يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّي ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِن قِطْمِيرٍ}(14)
او شب را در روز داخل ميكند و روز را در شب؛ و خورشيد و ماه را مسخّر]شما] كرده، هر يك تا سرآمد معيني به حركت خود ادامه ميدهد؛ اين است خداوند، پروردگار شما؛ حاكميت [در سراسر عالم] از آن اوست: و كساني را كه جز او ميخوانيد حتي به اندازه پوست نازك هسته خرما مالك نيستند!
{إِن تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ} اگر آنها را بخوانيد صداي شما را نميشنوند، و اگر بشنوند به شما پاسخ نميگويند؛ و روز قيامت، شرك [و پرستش] شما را منكر ميشوند، و هيچ كس مانند]خداوند آگاه و] خبير تو را [از حقايق] باخبر نميسازد!(15)
{وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَفَرَأَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِيَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِي بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ}(16)و اگر از آنها بپرسي: چه كسي آسمانها و زمين را آفريده؟ حتماً ميگويند:خدا! بگو: آيا هيچ درباره كسانيكه كه غير از خدا ميخوانيد انديشه كرده ايد كه اگر خدا زياني براي من بخواهد، آيا آنها ميتوانند گزند او را برطرف سازند؟! و يا اگر رحمتي براي من بخواهد، آيا آنها ميتوانند جلو رحمت او را بگيرند؟! بگو: خداوند مرا كافي است؛ و همه متوكّلان تنها بر او توكّل ميكنند!
{قُلِ ادْعُواْ الَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلاَ يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنكُمْ وَلاَ تَحْوِيلاً}(17)
بگو:كساني را كه غير از خدا [معبود خود] ميپنداريد، بخوانيد! آنها نه ميتوانند مشكلي را از شما برطرف سازند، و نه تغييري در آن ايجاد كنند.
توضيح: در بين اين همه زائر كه به اعتكاف و پرستش قبرها مشغول هستند بعيد نيست تعدادي هم بر حسب اتفاق و به حول و قوه خداوند جواب بگيرند و مشكل آنها بر طرف گردد.
{إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}(18)
آنهايي را كه غير از خدا ميخوانيد، بندگاني همچون خود شما هستند؛ آنها را بخوانيد، و اگر راست ميگوييد بايد به شما پاسخ دهند!
{قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ}(19)گفت: آيا هنگامي كه آنها را ميخوانيد صداي شما را ميشنوند؟!
{وَرَبَطْنَا عَلَي قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَن نَّدْعُوَ مِن دُونِهِ إِلَهًا لَقَدْ قُلْنَا إِذًا شَطَطًا}
و دلهايشان را محكم ساختيم در آن موقع كه از خواب برخاستند و گفتندپروردگار ما، پروردگار آسمانها و زمين است؛ هرگز غير او كسي را نميخوانيم؛ كه اگر چنين كنيم، سخني باطل گفتهايم.(20)
{ وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشَاء وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُور(21)
و هرگز مردگان و زندگان يكسان نيستند! خداوند پيام خود را به گوش هر كس بخواهد ميرساند، و تو نميتواني سخن خود را به گوش آنان كه در گور خفتهاند برساني!
{إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَي وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ}(22) مسلّماً تو نميتواني سخنت را به گوش مردگان برساني، و نميتواني كران را هنگامي كه روي برميگردانند و پشت ميكنند.
4- بعضي آيات كه بر حرام بودن صدا كردن و به دعايي خواندن غير خدا دارد:
{وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدًا}(23)و همانا مساجد براي خداست و همراه خداوند كسي را به دعايي نخوانيد.
{يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَمَا لَا يَنفَعُهُ ذَلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ}(24)
او جز خداوند كسي را ميخواند كه نه زياني به او ميرساند، و نه سودي؛ اين همان گمراهي بسيار عميق است.
{وَلاَ تَدْعُ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنفَعُكَ وَلاَ يَضُرُّكَ فَإِن فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذًا مِّنَ الظَّالِمِينَ}(25)
و جز خدا، چيزي را كه نه سودي به تو ميرساند و نه زياني، مخوان! كه اگر چنين كني، از ستمكاران خواهي بود!
{قُلْ أَنَدْعُو مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنفَعُنَا وَلاَ يَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَي أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللّهُ كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّيَاطِينُ فِي الأَرْضِ حَيْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ يَدْعُونَهُ إِلَي الْهُدَي ائْتِنَا قُلْ إِنَّ هُدَي اللّهِ هُوَ الْهُدَي وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ}
بگو: آيا غير از خدا، كسي را بخوانيم كه نه سودي به حال ما دارد، نه زياني؛ و [با اين كارب،] به عقب برگرديم بعد از آنكه خداوند ما را هدايت كرد؟! همانند كسي كه بر اثر وسوسههاي شيطان، در زمين راه را گم كرده، و سرگردان مانده است؛ در حالي كه ياراني هم دارد كه او را به هدايت دعوت ميكنند [و ميگويند:] به سوي ما بيا! بگو: تنها هدايت خداوند، هدايت است؛ و ما دستور داريم كه تسليم پروردگار عالميان باشيم.(26)
{قُلْ أَرَأَيْتُكُم إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللّهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ أَغَيْرَ اللّهِ تَدْعُونَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}(27)
بگو: به من خبر دهيد اگر عذاب خداوند به ]سراغ[شما آيد، يا رستاخيز برپا شود، آيا [براي رهايي از عذاب،] غير از خدا را ميخوانيد اگر راست ميگوييد؟!
{وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَي أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاء رَبِّي شَقِيًّا}(28)
و از شما، و آنچه غير خداوند ميخوانيد، كنارهگيري ميكنم؛ و پروردگارم را ميخوانم؛ و اميدوارم در خواندن پروردگارم بيپاسخ نمانم!
5- دلايلي كه بر شرك بودن صدا زدن غير خدواند دلالت:
{وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَي يَومِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ - وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينََ}(29)
چه كسي گمراهتر است از آن كس كه چيزي غير خداوند را ميخواند كه تا قيامت هم به او پاسخ نميگويد و از دعاي آنها [كاملا] بيخبر است؟! و وقتي انسانها برانگيخته دشمناني براي آنها مي شوند و به عبادت آنها كافر مي شوند.
توضيح : در اين دو آيه خداوند بدعايي خواندن انسانهاي ديگر را عبادت خوانده است
{قُلْ إِنَّمَا أَدْعُو رَبِّي وَلَا أُشْرِكُ بِهِ أَحَدًا}(30) بگو همانا فقط پرودگارم را به دعايي مي خوانم و براي او احدي را ]در عبادت[ شريكقرار نمي دهم.
{وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَـؤُلاء شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللّهَ بِمَا لاَ يَعْلَمُ فِي السَّمَاوَاتِ وَلاَ فِي الأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَي عَمَّا يُشْرِكُونَ}(31)
و كساني غير خداوند را عبادت مي كنند كه نه به آنها ضرري مي رسانند و نه سودي و مي گويند آنها شفيعان ما نزد خداوند مي باشند. بگو آيا خداوند را به چيزي كه در آسمانها و زمين نمي داند خبر مي‌دهيد . پاك و بلند مرتبه است خداوند از آنچه كه شرك مي ورزند.
{أَلا إِنَّ لِلّهِ مَن فِي السَّمَاوَات وَمَن فِي الأَرْضِ وَمَا يَتَّبِعُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ شُرَكَاء إِن يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ}(32)
آگاه باشيد قطعاً كساني كه در آسمانها و زمين هستند، از آن خدا ميباشند! و آنها كه غير خدا را همتاي او ميخوانند، بجز گمان ]باطل[از چيزي پيروي نمي كنند.
{بَلْ إِيَّاهُ تَدْعُونَ فَيَكْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَيْهِ إِنْ شَاء وَتَنسَوْنَ مَا تُشْرِكُونَ}(33)
]نه،] بلكه تنها او را ميخوانيد! و او اگر بخواهد، مشكلي را كه بخاطر آن او را خواندهايد، برطرف ميسازد؛ و آنچه را [امروز] همتاي خدا قرارميدهيد، [در آن روز] فراموش خواهيد كرد.
{قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قُل لاَّ أَتَّبِعُ أَهْوَاءكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ}
بگو: من از پرستش كساني كه غير از خدا ميخوانيد، نهي شدهام! بگو: من از هوي و هوسهاي شما، پيروي نميكنم؛ اگر چنين كنم، گمراه شدهام؛ و از هدايتيافتگان نخواهم بود.(34)
{فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَي عَلَي اللّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُوْلَـئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُم مِّنَ الْكِتَابِ حَتَّي إِذَا جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُواْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَي أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَافِرِينَ}
چه كسي ستمكارتر است از آن كسي است كه بر خدا دروغ بندد، يا آيات او را تكذيب كند؟! آنها نصيبشان را از آنچه مقدر شده [از نعمتها و مواهب اين جهان[ ميبرند؛ تا زماني كه فرستادگان ما [= فرشتگان قبض ارواح] به سراغشان روند و جانشان را بگيرند؛ از آنها ميپرسند: كجايند كسانيكه غير از خدا ميخوانديد؟ ، ميگويند: آنها [همه] گم شدند [و از ما دور گشتند!] و بر ضد خود گواهي ميدهند كه كافر بودند.(35)
{وَإِذَا رَأي الَّذِينَ أَشْرَكُواْ شُرَكَاءهُمْ قَالُواْ رَبَّنَا هَـؤُلاء شُرَكَآؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُوْ مِن دُونِكَ فَألْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكَاذِبُونَ}(36)
و هنگامي كه مشركان معبودهايي را كه همتاي خدا قرار دادند ميبينند، ميگويند: پروردگارا! اينها همتاياني هستند كه ما به جاي تو، آنها را ميخوانديم! در اين هنگام، معبودان به آنها ميگويند: شما دروغگو هستيد!
{فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ} ]اي پيامبر!] هيچ معبودي را با خداوند مخوان، كه از عذاب شدگان خواهي بود!(37)!
{وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَـكِن ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ مِن شَيْءٍ لِّمَّا جَاء أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ}
ما به آنها ستم نكرديم؛ بلكه آنها خودشان بر خويشتن ستم روا داشتند! و هنگامي كه فرمان ]مجازات[الهي فرا رسيد، معبوداني را كه غير از خدا ميخواندند، آنها را]از عذاب [بي نياز نكردند؛ و جز بر هلاكت آنان نيفزودند!(38)
{وَمَن يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِندَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ}
و هر كس معبود ديگري را با خدا بخواند، و مسلّماً هيچ دليلي بر آن نخواهد داشت، حساب او نزد پروردگارش خواهد بود؛ يقيناً كافران رستگار نخواهند شد!(39)!
{وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ}
معبودديگري را با خدا مخوان، كه هيچ معبودي جز او نيست؛ همه چيز جز ذات [پاك] او فاني است؛ حاكميت تنها از آن اوست؛ و همه بسوي او بازگردانده مي شويد(40)
{قُلْ أَرَأَيْتُمْ شُرَكَاءكُمُ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمَاوَاتِ أَمْ آتَيْنَاهُمْ كِتَابًا فَهُمْ عَلَي بَيِّنَةٍ مِّنْهُ بَلْ إِن يَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُم بَعْضًا إِلَّا غُرُورًا}
بگو: آن معبوداني را كه جز خدا ميخوانيد به من نشان دهيد چه چيزي از زمين را آفريدهاند، يا اينكه شركتي در [آفرينش و مالكيّت] آسمانها دارند؟! يا به آنان كتابي [آسماني] دادهايم و از آن دليلي براي [شرك] خود دارند؟!]نه هيچ يك از اينها نيست[، بلكه ظالمان فقط وعدههاي دروغين به يكديگر ميدهند(41).
{وَقِيلَ ادْعُوا شُرَكَاءكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَرَأَوُا الْعَذَابَ لَوْ أَنَّهُمْ كَانُوا يَهْتَدُونَ}(42) و به آنها گفته ميشود: معبودهايتان را كه همتاي خدا ميپنداشتيد بخوانيد [تا شما را ياري كنند]! معبودهايشان را ميخوانند، ولي جوابي به آنان نميدهند! و [در اين هنگام] عذاب الهي را [با چشم خود] ميبينند، و آرزو ميكنند اي كاش هدايت يافته بودند!
البته ما مخالف اين نيستيم كه در قيامت شفاعت وجود دارد ولي چون فقط به اذن خداوند مي‌باشد از خداوند مي خواهيم تا اين شفاعت را نصيب ما كند!
مثلا در سنت پيامبر صلي الله عليه و سلم است كه بعد از اذان بگوئيم:
اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ
خداوندا، پروردگارا اين دعوت كامل و نماز پابرجا محمد را وسيله و فضيلت (براي ما) قرار بده و او را در مقام برگزيدهاي كه به او وعده دادي مبعوث كن (43) برگرفته ازسايت پر بار ایمان
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
مراجـع :
1- سوره البقرة آيه 186
2- سوره غافر آيه 60
3- جامع الصحيح شيخ آلباني1312-2654-3086
4- الاعراف آيه 56
5- سوره الاعراف آيه 55
6- سوره الاعراف آيه 180
7- سوره الأعراف 29
8- سوره الانبياء آيه 90
9- سوره النحل آيه 20
10- سوره لقمان آيه 30 و سوره الحج آيه 62
11- سوره الرعد آيه 14
12- سوره الاعراف آيه 197
13- سوره الحج آيه 73
14- سوره فاطر آيه 13
15- سوره فاطر آيه 14
16- سوره الزمر آيه 38
17- سوره الاسراء آيه 56
18- سوره الأعراف 194
19- سوره الشعراء آيه 72
20- سوره الكهف آيه 14
21- سوره فاطر آيه 22
22- سوره النمل آيه 80
23- الجن18
24- سوره الحج آيه 12
25- سوره يونس آيه 106
26- الانعام آيه 71
27- سوره الأنعام 40
28- سوره مريم آيه 48
29- سوره الاحقاف آيه 5 و 6
30- الجنّ – آيه 20
31- سوره يونس آيه 18
32- سوره يونس آيه 66
33- سوره الانعام آيه 41
34- سوره الأنعام آيه 56
35- سوره الاعراف آيه 37
36- سوره النحل آيه 86
37- سوره الشعراء آيه 213
38- سوره هود آيه 101
39- سوره المومنون آيه 117
40- سوره القصص آيه 88
41- سوره فاطر آيه 40
42- سوره القصص آيه 64
43- صحيح بخاري-ابوداود 540 - ترمذي –ابن ماجه 722 و جامع الصحيح شيخ آلباني 590-496-
1- اسنادي كه بر واجب بودن دعا و امر پروردگار بر آن را نشان مي دهد:
{وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ}
و هنگامي كه بندگان من، از تو در باره من سؤال كنند، [بگو:] من نزديكم! دعاي دعا كننده را، به هنگامي كه مرا ميخواند، پاسخ ميگويم! پس بايد دعوت مرا اجابت كنند، و به من ايمان بياورند، تا راه يابند [و به مقصد برسند!](1)
{وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ}
پروردگار شما فرموده است: (مرا بخوانيد تا [درخواست] شما را اجابت كنم! كساني كه از عبادت من تكبّر ميورزند به زودي با ذلّت وارد دوزخ ميشوند! ](2)
الدعاء هو العباده
دعا همان عبادت است.(3)
2- چگونه او را بخوانيم:
{وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ}(4) و در زمين پس از اصلاح آن فساد نكنيد، و او را با ترس و اميد بخوانيد، همانا رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است!
{ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ} پروردگار خود را از روي تضرّع و در پنهاني، بخوانيد! كه او متجاوزان را دوست نميدارد!(5)
{وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَي فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُواْ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَآئِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ}(6)
و براي خدا، نامهاي نيك است؛ خدا را به آن [نامها] بخوانيد! و كساني را كه در اسماء خدا تحريف ميكنند [و صفتهاي او را بر غير او مينهند، و شريك برايش قائل ميشوند]، رها سازيد! آنها بزودي جزاي اعمالي را كه انجام ميدهند، ميبينند!
{قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ}
بگو: (پروردگارم امر به عدالت كرده است؛ و توجه خويش را در هر مسجد [و به هنگام عبادت] به سوي او كنيد! و او را بخوانيد، در حالي كه دين [خود] را براي او خالص گردانيد! [و بدانيد] همانگونه كه در آغاز شما را آفريد، [بار ديگر در رستاخيز به وعده گاه] بازميگرديد.(7)
{فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَي وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ} ما هم درخواست او را پذيرفتيم، و يحيي را به او بخشيديم؛ و همسرش را [كه نازا بود] برايش آماده [بارداري] كرديم؛ چرا كه آنان [خانداني بودند كه] همواره در كارهاي خير بسرعت اقدام ميكردند(و از ديگران پيشي مي گرفتند)؛ و در حال بيم و اميد ما را ميخواندند؛ و پيوسته براي ما [خاضع و] خاشع بودند.(8)
3- دلايلي كه بر باطل بودن صدا زدن غير خداوند دلالت دارد:
{وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ لاَ يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ}
معبودهايي را كه غير از خدا ميخوانند، چيزي را خلق نميكنند؛ بلكه خودشان هم مخلوقند!(9)
{ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ} اين بخاطر آن است كه خداوند حق است؛ و آنچه را غير از او ميخوانند باطل است؛ و خداوند بلند مقام و بزرگ است!(10)
{لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِهِ لاَ يَسْتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيْءٍ إِلاَّ كَبَاسِطِ كَفَّيْهِ إِلَي الْمَاء لِيَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَالِغِهِ وَمَا دُعَاء الْكَافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلاَلٍ}(11)
دعوت حق از آن اوست! و كساني را كه [مشركان] غير از او ميخوانند،]هرگز] به دعوت آنها پاسخ نميگويند! آنها همچون ]كسي هستند[كه كفهاي [دست] خود را به سوي آب ميگشايد تا آب به دهانش برسد، و هرگز نخواهد رسيد! و دعاي كافران، جز در ضلال [و گمراهي] نيست!
{وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَكُمْ وَلآ أَنفُسَهُمْ يَنْصُرُونَ}
و آنهايي را كه جز او ميخوانيد، نميتوانند ياريتان كنند، و نه [حتي[ خودشان را ياري دهند؛(12)
{يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِن يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لَّا يَسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ}(13)
اي مردم! مثلي زده شد، به آن گوش فرا دهيد: كساني را كه غير از خدا ميخوانيد، هرگز نميتوانند مگسي بيافرينند، هر چند براي اين كار دست به دست هم دهند! و هرگاه مگس چيزي از آنها بربايد، نميتوانند آن را باز پس گيرند! هم اين طلبكنندگان ناتوانند، و هم آن طلب شدگان.
{يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّي ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِن قِطْمِيرٍ}(14)
او شب را در روز داخل ميكند و روز را در شب؛ و خورشيد و ماه را مسخّر]شما] كرده، هر يك تا سرآمد معيني به حركت خود ادامه ميدهد؛ اين است خداوند، پروردگار شما؛ حاكميت [در سراسر عالم] از آن اوست: و كساني را كه جز او ميخوانيد حتي به اندازه پوست نازك هسته خرما مالك نيستند!
{إِن تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ} اگر آنها را بخوانيد صداي شما را نميشنوند، و اگر بشنوند به شما پاسخ نميگويند؛ و روز قيامت، شرك [و پرستش] شما را منكر ميشوند، و هيچ كس مانند]خداوند آگاه و] خبير تو را [از حقايق] باخبر نميسازد!(15)
{وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَفَرَأَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِيَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِي بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ}(16)و اگر از آنها بپرسي: چه كسي آسمانها و زمين را آفريده؟ حتماً ميگويند:خدا! بگو: آيا هيچ درباره كسانيكه كه غير از خدا ميخوانيد انديشه كرده ايد كه اگر خدا زياني براي من بخواهد، آيا آنها ميتوانند گزند او را برطرف سازند؟! و يا اگر رحمتي براي من بخواهد، آيا آنها ميتوانند جلو رحمت او را بگيرند؟! بگو: خداوند مرا كافي است؛ و همه متوكّلان تنها بر او توكّل ميكنند!
{قُلِ ادْعُواْ الَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلاَ يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنكُمْ وَلاَ تَحْوِيلاً}(17)
بگو:كساني را كه غير از خدا [معبود خود] ميپنداريد، بخوانيد! آنها نه ميتوانند مشكلي را از شما برطرف سازند، و نه تغييري در آن ايجاد كنند.
توضيح: در بين اين همه زائر كه به اعتكاف و پرستش قبرها مشغول هستند بعيد نيست تعدادي هم بر حسب اتفاق و به حول و قوه خداوند جواب بگيرند و مشكل آنها بر طرف گردد.
{إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}(18)
آنهايي را كه غير از خدا ميخوانيد، بندگاني همچون خود شما هستند؛ آنها را بخوانيد، و اگر راست ميگوييد بايد به شما پاسخ دهند!
{قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ}(19)گفت: آيا هنگامي كه آنها را ميخوانيد صداي شما را ميشنوند؟!
{وَرَبَطْنَا عَلَي قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَن نَّدْعُوَ مِن دُونِهِ إِلَهًا لَقَدْ قُلْنَا إِذًا شَطَطًا}
و دلهايشان را محكم ساختيم در آن موقع كه از خواب برخاستند و گفتندپروردگار ما، پروردگار آسمانها و زمين است؛ هرگز غير او كسي را نميخوانيم؛ كه اگر چنين كنيم، سخني باطل گفتهايم.(20)
{ وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشَاء وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُور(21)
و هرگز مردگان و زندگان يكسان نيستند! خداوند پيام خود را به گوش هر كس بخواهد ميرساند، و تو نميتواني سخن خود را به گوش آنان كه در گور خفتهاند برساني!
{إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَي وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ}(22) مسلّماً تو نميتواني سخنت را به گوش مردگان برساني، و نميتواني كران را هنگامي كه روي برميگردانند و پشت ميكنند.
4- بعضي آيات كه بر حرام بودن صدا كردن و به دعايي خواندن غير خدا دارد:
{وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدًا}(23)و همانا مساجد براي خداست و همراه خداوند كسي را به دعايي نخوانيد.
{يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَمَا لَا يَنفَعُهُ ذَلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ}(24)
او جز خداوند كسي را ميخواند كه نه زياني به او ميرساند، و نه سودي؛ اين همان گمراهي بسيار عميق است.
{وَلاَ تَدْعُ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنفَعُكَ وَلاَ يَضُرُّكَ فَإِن فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذًا مِّنَ الظَّالِمِينَ}(25)
و جز خدا، چيزي را كه نه سودي به تو ميرساند و نه زياني، مخوان! كه اگر چنين كني، از ستمكاران خواهي بود!
{قُلْ أَنَدْعُو مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنفَعُنَا وَلاَ يَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَي أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللّهُ كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّيَاطِينُ فِي الأَرْضِ حَيْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ يَدْعُونَهُ إِلَي الْهُدَي ائْتِنَا قُلْ إِنَّ هُدَي اللّهِ هُوَ الْهُدَي وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ}
بگو: آيا غير از خدا، كسي را بخوانيم كه نه سودي به حال ما دارد، نه زياني؛ و [با اين كارب،] به عقب برگرديم بعد از آنكه خداوند ما را هدايت كرد؟! همانند كسي كه بر اثر وسوسههاي شيطان، در زمين راه را گم كرده، و سرگردان مانده است؛ در حالي كه ياراني هم دارد كه او را به هدايت دعوت ميكنند [و ميگويند:] به سوي ما بيا! بگو: تنها هدايت خداوند، هدايت است؛ و ما دستور داريم كه تسليم پروردگار عالميان باشيم.(26)
{قُلْ أَرَأَيْتُكُم إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللّهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ أَغَيْرَ اللّهِ تَدْعُونَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}(27)
بگو: به من خبر دهيد اگر عذاب خداوند به ]سراغ[شما آيد، يا رستاخيز برپا شود، آيا [براي رهايي از عذاب،] غير از خدا را ميخوانيد اگر راست ميگوييد؟!
{وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَي أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاء رَبِّي شَقِيًّا}(28)
و از شما، و آنچه غير خداوند ميخوانيد، كنارهگيري ميكنم؛ و پروردگارم را ميخوانم؛ و اميدوارم در خواندن پروردگارم بيپاسخ نمانم!
5- دلايلي كه بر شرك بودن صدا زدن غير خدواند دلالت:
{وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَي يَومِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ - وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينََ}(29)
چه كسي گمراهتر است از آن كس كه چيزي غير خداوند را ميخواند كه تا قيامت هم به او پاسخ نميگويد و از دعاي آنها [كاملا] بيخبر است؟! و وقتي انسانها برانگيخته دشمناني براي آنها مي شوند و به عبادت آنها كافر مي شوند.
توضيح : در اين دو آيه خداوند بدعايي خواندن انسانهاي ديگر را عبادت خوانده است
{قُلْ إِنَّمَا أَدْعُو رَبِّي وَلَا أُشْرِكُ بِهِ أَحَدًا}(30) بگو همانا فقط پرودگارم را به دعايي مي خوانم و براي او احدي را ]در عبادت[ شريكقرار نمي دهم.
{وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَـؤُلاء شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللّهَ بِمَا لاَ يَعْلَمُ فِي السَّمَاوَاتِ وَلاَ فِي الأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَي عَمَّا يُشْرِكُونَ}(31)
و كساني غير خداوند را عبادت مي كنند كه نه به آنها ضرري مي رسانند و نه سودي و مي گويند آنها شفيعان ما نزد خداوند مي باشند. بگو آيا خداوند را به چيزي كه در آسمانها و زمين نمي داند خبر مي‌دهيد . پاك و بلند مرتبه است خداوند از آنچه كه شرك مي ورزند.
{أَلا إِنَّ لِلّهِ مَن فِي السَّمَاوَات وَمَن فِي الأَرْضِ وَمَا يَتَّبِعُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ شُرَكَاء إِن يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ}(32)
آگاه باشيد قطعاً كساني كه در آسمانها و زمين هستند، از آن خدا ميباشند! و آنها كه غير خدا را همتاي او ميخوانند، بجز گمان ]باطل[از چيزي پيروي نمي كنند.
{بَلْ إِيَّاهُ تَدْعُونَ فَيَكْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَيْهِ إِنْ شَاء وَتَنسَوْنَ مَا تُشْرِكُونَ}(33)
]نه،] بلكه تنها او را ميخوانيد! و او اگر بخواهد، مشكلي را كه بخاطر آن او را خواندهايد، برطرف ميسازد؛ و آنچه را [امروز] همتاي خدا قرارميدهيد، [در آن روز] فراموش خواهيد كرد.
{قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قُل لاَّ أَتَّبِعُ أَهْوَاءكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ}
بگو: من از پرستش كساني كه غير از خدا ميخوانيد، نهي شدهام! بگو: من از هوي و هوسهاي شما، پيروي نميكنم؛ اگر چنين كنم، گمراه شدهام؛ و از هدايتيافتگان نخواهم بود.(34)
{فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَي عَلَي اللّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُوْلَـئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُم مِّنَ الْكِتَابِ حَتَّي إِذَا جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُواْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَي أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَافِرِينَ}
چه كسي ستمكارتر است از آن كسي است كه بر خدا دروغ بندد، يا آيات او را تكذيب كند؟! آنها نصيبشان را از آنچه مقدر شده [از نعمتها و مواهب اين جهان[ ميبرند؛ تا زماني كه فرستادگان ما [= فرشتگان قبض ارواح] به سراغشان روند و جانشان را بگيرند؛ از آنها ميپرسند: كجايند كسانيكه غير از خدا ميخوانديد؟ ، ميگويند: آنها [همه] گم شدند [و از ما دور گشتند!] و بر ضد خود گواهي ميدهند كه كافر بودند.(35)
{وَإِذَا رَأي الَّذِينَ أَشْرَكُواْ شُرَكَاءهُمْ قَالُواْ رَبَّنَا هَـؤُلاء شُرَكَآؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُوْ مِن دُونِكَ فَألْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكَاذِبُونَ}(36)
و هنگامي كه مشركان معبودهايي را كه همتاي خدا قرار دادند ميبينند، ميگويند: پروردگارا! اينها همتاياني هستند كه ما به جاي تو، آنها را ميخوانديم! در اين هنگام، معبودان به آنها ميگويند: شما دروغگو هستيد!
{فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ} ]اي پيامبر!] هيچ معبودي را با خداوند مخوان، كه از عذاب شدگان خواهي بود!(37)!
{وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَـكِن ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ مِن شَيْءٍ لِّمَّا جَاء أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ}
ما به آنها ستم نكرديم؛ بلكه آنها خودشان بر خويشتن ستم روا داشتند! و هنگامي كه فرمان ]مجازات[الهي فرا رسيد، معبوداني را كه غير از خدا ميخواندند، آنها را]از عذاب [بي نياز نكردند؛ و جز بر هلاكت آنان نيفزودند!(38)
{وَمَن يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِندَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ}
و هر كس معبود ديگري را با خدا بخواند، و مسلّماً هيچ دليلي بر آن نخواهد داشت، حساب او نزد پروردگارش خواهد بود؛ يقيناً كافران رستگار نخواهند شد!(39)!
{وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ}
معبودديگري را با خدا مخوان، كه هيچ معبودي جز او نيست؛ همه چيز جز ذات [پاك] او فاني است؛ حاكميت تنها از آن اوست؛ و همه بسوي او بازگردانده مي شويد(40)
{قُلْ أَرَأَيْتُمْ شُرَكَاءكُمُ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمَاوَاتِ أَمْ آتَيْنَاهُمْ كِتَابًا فَهُمْ عَلَي بَيِّنَةٍ مِّنْهُ بَلْ إِن يَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُم بَعْضًا إِلَّا غُرُورًا}
بگو: آن معبوداني را كه جز خدا ميخوانيد به من نشان دهيد چه چيزي از زمين را آفريدهاند، يا اينكه شركتي در [آفرينش و مالكيّت] آسمانها دارند؟! يا به آنان كتابي [آسماني] دادهايم و از آن دليلي براي [شرك] خود دارند؟!]نه هيچ يك از اينها نيست[، بلكه ظالمان فقط وعدههاي دروغين به يكديگر ميدهند(41).
{وَقِيلَ ادْعُوا شُرَكَاءكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَرَأَوُا الْعَذَابَ لَوْ أَنَّهُمْ كَانُوا يَهْتَدُونَ}(42) و به آنها گفته ميشود: معبودهايتان را كه همتاي خدا ميپنداشتيد بخوانيد [تا شما را ياري كنند]! معبودهايشان را ميخوانند، ولي جوابي به آنان نميدهند! و [در اين هنگام] عذاب الهي را [با چشم خود] ميبينند، و آرزو ميكنند اي كاش هدايت يافته بودند!
البته ما مخالف اين نيستيم كه در قيامت شفاعت وجود دارد ولي چون فقط به اذن خداوند مي‌باشد از خداوند مي خواهيم تا اين شفاعت را نصيب ما كند!
مثلا در سنت پيامبر صلي الله عليه و سلم است كه بعد از اذان بگوئيم:
اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ
خداوندا، پروردگارا اين دعوت كامل و نماز پابرجا محمد را وسيله و فضيلت (براي ما) قرار بده و او را در مقام برگزيدهاي كه به او وعده دادي مبعوث كن (43) برگرفته ازسايت پر بار ایمان
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
مراجـع :
1- سوره البقرة آيه 186
2- سوره غافر آيه 60
3- جامع الصحيح شيخ آلباني1312-2654-3086
4- الاعراف آيه 56
5- سوره الاعراف آيه 55
6- سوره الاعراف آيه 180
7- سوره الأعراف 29
8- سوره الانبياء آيه 90
9- سوره النحل آيه 20
10- سوره لقمان آيه 30 و سوره الحج آيه 62
11- سوره الرعد آيه 14
12- سوره الاعراف آيه 197
13- سوره الحج آيه 73
14- سوره فاطر آيه 13
15- سوره فاطر آيه 14
16- سوره الزمر آيه 38
17- سوره الاسراء آيه 56
18- سوره الأعراف 194
19- سوره الشعراء آيه 72
20- سوره الكهف آيه 14
21- سوره فاطر آيه 22
22- سوره النمل آيه 80
23- الجن18
24- سوره الحج آيه 12
25- سوره يونس آيه 106
26- الانعام آيه 71
27- سوره الأنعام 40
28- سوره مريم آيه 48
29- سوره الاحقاف آيه 5 و 6
30- الجنّ – آيه 20
31- سوره يونس آيه 18
32- سوره يونس آيه 66
33- سوره الانعام آيه 41
34- سوره الأنعام آيه 56
35- سوره الاعراف آيه 37
36- سوره النحل آيه 86
37- سوره الشعراء آيه 213
38- سوره هود آيه 101
39- سوره المومنون آيه 117
40- سوره القصص آيه 88
41- سوره فاطر آيه 40
42- سوره القصص آيه 64
43- صحيح بخاري-ابوداود 540 - ترمذي –ابن ماجه 722 و جامع الصحيح شيخ آلباني 590-496-
0 نظرات:
ارسال یک نظر