بررسی جايگاه و اهميت خانواده

بررسی جايگاه و اهميت خانواده
 

بهنام سليمي
 

سبحان الذي خلق الازواج كلهامما تنبت الارض و من انفسهم ومما لا يعلمون (يس/36)

پاك خدايي كه از آنچه زمين مي رو ياند و نيز از خودشان و از آنچه نمي دانند همه را نر و ماده گردانيده است.

شاهكار خلقت خداوندي در آسمانها و زمين تزيين مخلوقات به زوجيت است كه اين سنت را بر جماد و نبات و صد البته بر انسان حاكم نمود و هنگامي كه زوجيت انساني همراه با خرد خدادادي انسان عجين مي گردد محصولي به نام خانواده بهمراه دارد كه از بزرگترين ارمغان هاي خداوند منان بر جامعه بشري به بلنداي تاريخ محسوب مي شود كه خانواده در زندگي بشر بس كهن مي باشد و امري طبيعي.

آري تدبيرالهي درآفرينش بر اين تعلق گرفت كه تنها شهوت نفس ميان زن ومردحاكم نباشد وعشق به خانواده متولد شد.

ومن آياته ان خلق لكم من انفسكم ازواجا لتسكنوااليهاوجعل بينكم موده ورحمه(روم/21)

بدين ترتيب محيط خانواده براي زندگي انساني فضايي آكنده از تسكين وآرامش گشت تا در كنار همسر خود در فرازونشيب هاي زندگي همديگر رايار وياور باشند0



هن لباس لكم وانتم لباس هن. گويي كه براي تربيت آدمي بايد محفلي ايجاد گردد كه هم زن وهم مرد خود درآن به تكميل شخصيت نايل آيندوهم كانوني گرددبراي پرورش نسل آينده وجامعه.

خانواده كوچكترين واحد اجتماعي ودرعين حال بزگترين و تاثير گذارترين واحد تربيتي در جوامع به شمار مي آيد به طوريكه اين نهاد مي تواند منشا تحولات عظيم فردي اجتماعي ورشد ارزشهاي انساني در ميان اعضاي آن باشد خانواده مهم ترين نهادي است كه فرد درآن پرورش مي يابد.

بنابر اين سرمايه گذاري وتوجه هرچه بيشتر به خانواده در دستور كار معلمان عالم ودر راس آنان پيامبران و پيشوايان اديان قرار گرفته است وامروز هم بشريت به جايي رسيده است كه خود را ملزم به اين رويكرد مي داند تا جاييكه دولتها توجه خاصي نسبت به رشد وتوسعه كيفي خانواده مبذول داشته و سعي دارند با در اختيار قرار دادن امتيازات و تسهيلات رفاهي وآموزشي ومشاوره اي وبه طور كلي ارتقا ء سطح بهداشت وسلامت خانواده سعي بر افزايش كيفيت زندگي خانوادها دارندزيرا اين امر تاثير مستقيمي بر تر بيت نسل آينده جامعه خواهد داشت وخانواده مكاني براي تربيت وپرورش انسانهاست كه تنها در صورت وجود سلامت روحي ورواني مي تواند انسانهاي پاك و سالم تحويل اجتماع دهد.

براساس آنچه كه درجامعه خودمان مي گذرد مي توان خانواده هارابر اساس نوع عملكردشان در زمينه هاي تربيتي به سه قسمت تقسيم نمود وخصوصياتي را براي هر كدام برشمارد :



1)خانوادهاي سهل انگار 2)خانوادهايي باتعصب خاص 3)خانواده مطلوب

الف-خانوادهاي سهل انگار

در ميان بعضي از خانوادها مي توان به ضعف سرمايه هاي علمي وفكري والدين اشاره نمود كه آنان را درايجاد فضاي تربيتي مناسب دچار اشكال مي كند وباعث مي شود كه محوريت خانواده در انتقال ارزشها تحت الشعاع قرار گيرد از خصوصيات اين خانوادها مي توان به نكات زير اشاره نمود:

1-عدم توجه به احساسات وروحيات فرزند كه خود رادراين زمينه ها جلوه مي دهد:

الف-عدم دخالت دادن آنان در امورات وتصميمات خانوادگي

ب- عدم احترام به شخصيت فردي آنان

ج- عدم پذيرش پيشنهادات آنان

فرزندان خانواده براي شكل گيري روحيات خود نياز به رعايت ودرك احساسات خود دارند وليكن هنگاميكه آنان را درامورات خانواده اجازه اي براي دخالت نباشد وبه تبع آن به شخصيت آنان بي اعتنايي شود وپيشنهادات ونظراتشان را بهايي ندهند با عقده هاي رواني وروحي مواجه شده واين تزلزل روحي را به پيكر اجتماع نيز منتقل خواهند نمود.

2-عدم سعي وتلاش براي ورود به دنياي فرزند

معمولا براي تاثير گذاري و تربيت افراد بايد دنيايشان را شناخت و موفق به ورود در آن دنيا شد تا بتوان در آن سهم و نقشي داشت اگر چه اين خانواده ها با فرزندانشان در زير يك سقف زندگي مي كنند و ليكن از هم ديگر بيگانه مي باشند و اين بيگانگي نقش تربيتي والدين را بر فرزندان به صفر مي رساند زيرا اولين شرط براي پذيرش سخن مربي ، باور و پذيرفتن او از سوي متربي در دنياي ذهنيش مي باشد.

3- عدم دقت براي شنيدن سخنان و نپرداختن به امورات روحي فرزند

روند زندكي اجتماعي ، ما را گاه بدان سو مي كشاند كه تنها فرصت رفع نيازهاي ظاهري فرزندان را داشته باشيم غافل از اينكه نيازهاي فرزندان تنها در نيازهاي مادي و ظاهري خلاصه نمي شود بسيار اتفاق مي افتد كه فرزندان از والدينشان مي خواهند شنونده اي هنر مند و منصف براي آنان باشند . هنر شنيدن و گوش دادن به درد و دلهاي فرزندان از وظايف والدين است و گرنه رويكرد فرزندان به جستجوي سنگ صبورشان در محيطي خارج از خانواده آغاز مي گردد و چه بسا در يافتن اين سنگ صبور ها دچار لغزشهاي جبران ناشدني بگردند.

4- انتقال جوانب منفي به فرزندان

يقينا « فاقد الشي لا يعطي» آنكه از خوبيها نصيبي نبرده نمي تواند انتقال دهنده ي خوبيها به ديگران باشد گاه والديني را مي توان يافت كه نه تنها منتقل كننده ارزش ها به خانواده نيستندبلكه به علت ضعف در اعتقاد و باورهاي خود ، ضد ارزش ها را به خانواده ي خود القاء مي نمايند و هنگاميكه فضايي مسموم از تقيد به تعلقات ضد اخلاقي و ضد ديني در خانواده سيطره پيدا كند فرزنداني به جامعه تحويل داده خواهد شد كه بناي انديشه و تفكرشان سست و لرزان بوده و گاه در نقطه ي مقابل ارزش ها به رويارويي با آن مي پردازند.

به عنوان مثال اگر پرداختن به قمار و خوردن مشروبات الكلي در خانواده اي عادي گردد و اگر عدم رعايت عفاف و حجاب سايه ي خود را بر خانواده بگسترد از فرزندان تربيت يافته در اين خانواده چه انتظار مي رود .

هنگاميكه جاري نمودن سخنان ركيك بر زبان و هجوم بر شخصيت همديگر از سوي والدين امري عادي و روزمره گردد چگونه مي توان عفت كلام و آداب سخن را از تربيت يافتگان اين خانه انتظار داشت .

5- پرداختن به امورات ظاهري و عدم دقت به باورهاي معنوي و اخلاقي

در ميان بعضي از خانواده هاي سهل انگار گاه تنها به امورات رفاهي و معيشتي فرزند توجه مي شود وبهايي به بنيانهاي اخلاقي و معنوي آنان نمي نمايند بسيار اتفاق مي افتد كه فرزند دانشجويي را روانه دانشگاه مي نمايند اما در جهت ساختار فكري و اخلاقي او براي اينكه در محيط خوابگاه و دانشگاه دچار لغزشهاي اخلاقي و فكري نشود و سرمايه گذاري ننموده اند ساك فرزندشان را هنگام بازگشت به دانشگاه پر از ترشي و گردو و… مي نمايند اما انبانه ي فكري او را هرگز فربه ننموده وبه آن توجهي ندارند و يا توان پرداختن به سازندگي فكري او را ندارند و يا هيچگاه خود را ملزم بدان نمي دانند كه نقصها و كاستيهاي فكري فرزند را ترميم نمايند .



ب- خانواده هايي با تعصب خاص

گاهي والدين به علت توجهات عقيدتي و يا اخلاقي افراطي خود عرصه را آنچنان بر فرزندان تنگ مي نمايند كه حاصل آن بهتر از خانواده هاي دسته ي اول نيست .



1- ابراز تعصب و توجهات افراطي به درس فرزند

چه بسا بعضي از والدين بدون توجه به استعداهاي ذهني و تحصيلي فرزند تنها هر آنچه را كه خود دوست دارند ويا هر آنچه را براي آنان از لحاظ اجتماعي آبروي بيشتري ! را جمع مي كند بر آنان تحميل مي نمايند و آنان را ملزم به اطاعت از خود هم مي نمايند و حق هيچگونه ابراز نظري را هم به آنها نمي دهند .



2- ابراز تعصب و توجهات افراطي مذهبي

در بعضي از خانواده ها كه جوي مذهبي بر آنان حاكم است گاه مشاهده مي شود كه تنها انجام تكاليف مطلوب والدين قرار مي گيرد و مي خواهند فرزندانشان به هر قيمتي كه شده است تنها ظاهر شرع را رعايت نمايند و يا بعضي از والدين نه تنها ظاهر شرع بلكه دروني شدن را هم مي خواهند و ليكن در انتقال آن مفاهيم به صورت صحيح به فرزندشان راه را اشتباه مي روند آنان خواهان اطاعت و فر مانبرداري بدون توجيه و منطق هستند و بسياري اوقات بعلت نداشتن سرمايه معرفتي و علمي كافي از يك سو و خواست اجراي آن مفاهيم از سوي ديگر از راه شدت عمل وارد مي شوند و فرزند ان را به بي باوري و سست اعتقادي متهم مي نمايند . يقينا درك آگاهانه از ايمان ، مقصود شارع مقدس مي باشد و در اين حالت است كه جوانه هاي ايمان به درخت هاي پر ثمر تنومند تبديل خواهد شد كه هيچگاه بادهاي مسموم وزنده ي اعتقادات ماديگرايانه بر پيكر شان موثر نخواهد افتاد .

پيامبر اكرم (ص) مي فرمايند: بشروا و لا تنفروا يسروا و لا تعسروا ( بشارت دهنده باشيد متنفر كننده نباشيد بر مردم آسان بگيريد سخت گير نباشيد) اتفاقا بسياري اوقات شدت عمل در زمينه ي اخلاق و دين نتيجه ي عكس مي دهد كم نيستند جوانان دختر و پسري كه تا در چارچوب خانواده بوده اند تابع قوانين آن بوده و ليكن به محض اينكه فرصتي يافتند و از آن فشار رهيدند (مثل قبولي در دانشگاه و رفتن به شهري ديگر) بر همه ي ارزشهاي تحميلي شك مي كنند و به قالبي ديگر در خواهند آمد اشتباه نشود اين وضعيت نتيجه ي بد بودن ارزش ها نيست بلكه بيان اين قانون است كه حتي ارزش ها بايد از راه صواب و صحيح انتقال يابند و گر نه به ضد ارزش تبديل مي شوند .



ج- خانواده هاي مطلوب

اگر قدم نخست در تشكيل خانواده سنجيده بر داشته شود يعني در انتخاب همسر معيار هاي ارزشي و اخلاقي و ايماني لحاظ گردد سير حركتي خانواده در ادامه مسير به سوي تشكيل يك خانواده ي مطلوب خواهد بود . اين خانوادها ضمن استفاده از برخورداريهاي طبيعي و رفاهي زندگي خود را بر اساس شاخص هاي والاي معنوي بنيان نهاده اند و كانوني را ساخته اند كه حضور در آن هم براي پدر و مادر لذت بخش و فرح آور است و هم براي فرزندان بهترين مأمن و پناه



اين خانواده كانوني خواهد بود براي پرورش صحيح نسل آينده و محلي براي انتقال صحيح ارزش هاو فرهنگ هاي صحيح گذشته تا هيچگاه فرزندان خود را بدون هويت ندانسته واز گذشته خود منقطع نگردند و انقطاع فرهنگي در جامعه ريشه ندواند .

بر اساس نصايح مندرج در سوره ي لقمان از وظايف و خصوصيات اين خانواده ها مي توان به نكات زير توجه نمود :

توجه دادن فرزندان به حضور خداوند در زندگي تا كه آنان در آشفته بازار دنيا خود را نه تنها تنها ندانند بلكه ايمان و باور به حضور خدا آنان را از پر تگاه هاي پر خطر عافيت مندانه عبور دهد .

توجه دادن فرزندان به لزوم ارتباطي تنگاتنگ با خدا .( در قالب نماز) . نماز مي تواندهم ذكر خدا را در دلشان نگاه دارد و هم آنانرا از فحشا و منكر بر حذر دارد .

توجه دادن فرزندان به خوشرفتاري و خوش خلقي و دور نمودن شان از پستيها و خيره سريها و اجتناب از غرور و تكبر در برخورد با مردم .

آموزش بردباري و مقابله صحيح با مشكلات زندگي .

آموزش فرزندان به اعتدال و ميانه روي.

خانواده مطلوب خانواده اي است كه پدر و مادر هر از چند گاهي براي فرزندانشان تنها گوش باشند و هنر شنيدن را در خود تقويت نمايند تا بتوانند هر چه بيشتر به فرزندان خود نزديك شوند و دردنيايشان وارد آيند آنگاه خواهند توانست براين دنيا تاثيرگذار باشند و سهمي مهم از دنياي فرزندشان را داشته باشند و اگر اين اتفاق ميمون در يك خانواده بيفتد والدين خواهند توانست از راههاي شناخته شده و منطقي و مطابق با روحيات فرزند بر آنان كنترل داشته و آنان را جهت دهند.

در اين گونه خانواده ها به شخصيت فرزندان بها داده مي شود و آنان را در تصميم گيريها و امورات خانواده سهيم مي كنند و صرفا آنان را ابزاري مطيع و فرمانبردار نمي دانند .

در پايان اشاره مي شود به اينكه هر چه توجه جامعه و دولتمردان به خانواده و تصحيح نظام خانوادگي بيشتر باشد جامعه سلامت و سعادت بيشتري را نصيب خواهد داشت آرزومندم خانواده هايي داشته باشيم كه براي زن و شوهر كعبه ي دلها بوده و براي فرزندانشان مأمن و پناهگاهي آسوده باشد .

به نقل از سایت نوگرا