نکوهش اسراف به ویژه در مراسم ازدواج

 

خطیب: دکتر اسامه خیاط

مسجد الحرام: جمعه ۲۴ رجب ۱۴۳۰ هجری قمری برابر با ۲۶ تیرماه ۱۳۸۸
 

خطبۀ اول:

ستایش از آن الله است. او که به میانه روی در مصرف امر نموده و اسرافکاران را دوست ندارد. او را ستایش گفته و گواهی می ‏دهم که معبودی حقیقی نیست جز الله که یگانه است و شریکی ندارد و ازدواج را نشانه‏ای از نشانه‏هایش و نعمتی بر بندگان خود قرار داده است. و شهادت می‏دهم که سرور و پیامبر ما محمد بنده‏ی الله و پیامرسان اوست که امر به علنی نمودن مراسم ازدواج نموده و از اسراف در مخارج آن نهی نموده است.

پس خداوندا بر بنده و پیامبرت محمد و بر اهل بیت و اصحاب او درود و سلامی فرست که امید اجر آن را در روز بازپسین داشته باشیم.

اما بعد… ای بندگان خداوند، تقوای وی را پیشه ساخته و برای روز بازگشتتان توشه‏ای نیک برگیرید و بسوی پروردگارتان برگردید و تسلیم او شده و به دین وی چنگ زنید که او یاور شماست، و چه نیکو یاور و یه نیک یاری‏رسانی است او.

ای مسلمانان: اظهار شادمانی برای نعمتها و اعلام نمودن آنها و بازگو نمودن نعمت به هدف تشکر از خداوند متعال و کمال استفاده از آنها، همه‏ و همه از اهدافی است که شریعت گرامی اسلام بدان امر نموده و شارع حکیم بر اساس حکمت و موافقت با فطرت بشری بدان اجازه داده است.

از جمله چیزهایی که به مناسبت نعمت ازدواج مشروع گردیده است برپایی مجلس عروسی و غذای آن و دعوت مردم به آن است. در حدیثی که ابن حِبان در صحیح خود به سند حسن آورده آمده است: از عبدالله ابن زبیر بن عوام رضی الله عنهما روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: “عروسی را علنی سازید”

و شیخین بخاری و مسلم در صحیح خود از انس بن مالک روایت کرده ‏اند که عبدالرحمن بن عوف رضی الله عنه در دوران رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم ازدواج نمود. پس رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم به او فرمود: “غذای عروسی بده حتی اگر با یک گوسفند باشد”

اما از جمله اشتباهات شرعی که مردم در مراسم جشن ازدواج مرتکب می‏شوند می‏توان به نمونه‏های فروانی اشاره کرد که علت همه‏ی آنها عدم انجام امر خدا و رسول می‏باشد. از بارزرین این منکرات می‏توان از اسراف در مخارج جشن عروسی نام برد مانند انتخاب گرانترین تالارها و همچنین زیاده‏روی در غذا و نوشنیدنی از نظر کمیت و تنوع که همه‏ی اینها در پایان به بی‏احترامی و بی‏حرمتی نسبت به نعمت‏های خداوند منتهی می‏گردد. به ویژه که می‏دانیم انسان‏های دردمند زیادی به شدت آرزوی چنین غذایی را دارند.

همچنین از مظاهر اسراف می‏توان به زیاده‏روی در لباس‏های زنان اشاره کرد به گونه‏ای که عمدا گرانترین و جدیدترین انواع عرضه شده در بازار توسط زنان خریداری می‏گردد و حتی کار به جایی رسیده که برای خرید لباس‏های نامناسب و نیمه عریان علاقه‏ی شدیدی ابراز می‏کنند و برای رسیدن به حس متفاوت بودن و جلب توجه دیگران دست به خرید می‏زنند و همه‏ی اینها باعث شده است که ازدواج از مقصد و هدف و روش صحیح خود منحرف گردد زیرا در واقع برکت ازدواج در خرج کردن زیاده از حد نیست بلکه در آسان گیری و میانه‏‏روی در مخارج می‏باشد.

چنانکه در حدیثی که ابن حبان در صحیح خود آورده است از عقبة بن عامر روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: “بهترین ازدواج، آسانترین ازدواج است”. برای همین است که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم وقتی دانست مردی برای مهریه‏ی ازدواج چهار اوقیه نقره داده است بسیار تعجب کرد و فرمود: “چهار اوقیه؟!! مثل اینکه دارید از این کوه نقره می‏تراشید!!!” [به روایت ابن حبان در صحیح خود با سند خوب]

و این نهی در سیاق نهی کلی است که در مورد اسراف در کتاب وسنت آمده است چنانکه خداوند متعال می‏فرماید:

یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ [اعراف: ۳۱]

(ای فرزندان آدم، زینت خود را در هر نمازی برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که او اسرافکاران را دوست نمی‏دارد)

و همچنین در باره‏‏ی نهی از اسراف و هدر دادن مال در سنت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم موارد بسیاری وجود دارد که نمی‏توان آن را نادیده گرفت. برای مثال در مسند امام احمد از عمرو بن شعیب از پدرش از جدش چنین روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: “بخورید و بیاشامید و بپوشید و صدقه دهید اما بدون تکبر و اسراف”

و در حدیثی که مسلم در صحیح خود آورده است از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که گفت: رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: “خداوند متعال سه چیز را برای شما پسندیده و سه چیز را بد دانسته است: این را برای شما پسندیده است که وی را عبادت کرده و برای او شریک قائل نشوید و اینکه همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید و [در مقابل] برای شما سخن گفتن زیاده از حد و سوال بسیار و بی‏مورد و هدر دادن مال را بد دانسته است”.

دارندگان خرد و فرهنگ این را می‏دانند و نسبت به زیان اینگونه منکرات و عاقبت بد آن یقین دارند و همچنین این را می‏دانند که راه دفع زیان اینگونه رفتارهای اشتباه و راه رهایی از آن این است که به یاد داشته باشیم اظهار شادی نسبت به این نعمت و اعلان آن باید بر اساس شرع خدا و رسول وی باشد وگرنه این مراسم و جشن عاملی خواهد شد برای کفران نعمت و استفاده از آن در غیر هدفی که برایش قرار داده شده است.

و از جمله بزرگترین عواملی که رسیدن به این هدف را آسان می‏سازد پایبندی به دستورات نبوی در مورد مصرف بطور کلی و به ویژه در ازدواج است. که این از طریق تامل در سنت‏ها و روش‏هایی است که در سنت رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم در اینباره وارد گردیده و در کتب حدیث و سیرت موجود باشد. زیرا که راه و روش پیامبر کاملترین و درست ترین و بزرگترین راه رسیدن به همه‏ی خوبی‏ها و دربرگیرنده‏‏ی همه‏ی رهنمود‏هاست و برای همین است که خداوند راه و روش او را برای ما به عنوان اسوه‏ای نیک قرار داده و فرموده است:

لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا [احزاب: ۲۱]

(قطعا براى شما در رسول خدا سرمشقى نیکوست براى آن کس که به الله و روز بازپسین امید دارد و الله را بسیار یاد مى‏کند)

همچنین به دست گرفتن زمام امور توسط بزرگان مردم و علما و ریش سفیدان و کسانی که در میان مردم داری تاثیر می‏باشند می‏تواند باعث شود این راه درست و این منهج مبارک عملی گردیده و آرزو‏ها و امیدهای موجود را به واقعیت تبدیل نموده و الگویی زیبا برای دیگران ایجاد کند و آنگونه شود که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم در حدیثی که امام مسلم از جریر بن عبدالله بُجَلی روایت کرده است می‏‏فرماید:

” هر که در اسلام سنتی نیکو بگذارد، اجر آن و اجر هرکس که پس از وی به آن عمل نماید را به دست می‏آورد بدون آنکه از اجر دیگران چیزی کم شود و هر که در اسلام سنتی بد به جای گذارد، گناه آن و گناه همه‏ی کسانی که پس از وی به آن عمل نمایند بر دوش وی خواهد بود بدون آنکه از گناه دیگران چیزی کم شود.”

خداوندا همه‏ی ما را از عمل کنندگان به کتاب خدا و سنت پیامبرش قرار ده. آنان که برای رسیدن به رضایت تو و برای رسیدن به بهشتت راه‏های خیر را می‏جویند، و ما را از آن بندگانت قرار ده که {سخن را می‏شنوند و از بهترین آن پیروی می‏کنند، اینان کسانی‏اند که الله آنان را هدایت نموده و اینانند خردمندان}

این سخن را گفته و برای خود و شما و همه‏‏‏ی مردان و زنان مسلمان از خداوند طلب آمرزش می‏کنم که او غفور و رحیم است.


خطبۀ دوم:

ستایش از آن الله است، وی را سپاس گفته و از وی یاری خواسته و آمرزش می‏خواهیم. و از بدی‏های خود و اعمال بدمان به خداوند پناه می‏‏بریم. خداوند هر که را هدایت نماید او گمراه‏گری نخواهد داشت و هر که را گمراه کند هدایتگری نخواهد داشت و گواهی می‏دهم که معبودی به حق جز الله نیست که تنهاست و شریکی ندارد و گواهی می‏دهم که محمد بنده و پیامبر اوست. بارالها بر بنده و پیامبرت محمد، و بر اهل بیت و اصحاب او درود و سلام بفرست.

از آنجا که اسلام دین عدالت و اعتدال است و این امت امتی است میانه، عجیب نیست که مومنان را همانگونه که از رذیلت بخل نهی نموده است، از خصلت بد اسراف نیز باز دارد. خداوند متعال در این باره می‏فرماید:

یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ [اعراف: ۳۱]

(ای فرزندان آدم زینت و لباس خود را در هر مسجد [و برای هر نمازی] برگرفته و بخورید و بیاشامید و اسراف نکیند که او اسرافکاران را دوست ندارد)

و همچنین در بیان صفت بندگان خود چنین می‏‏فرماید:

وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا [فرقان: ۶۷]

(و آنان که هنگامی که انفاق می‏کنند نه اسراف می‏کنند و نه بخل می‏‏روزند و میان این‏دو حد وسط را بر می‏گزینند)

و باز در جایی دیگر می‏فرماید:

وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا [اسراء: ۲۶-۲۷]

(و حق خویشاوند را به او بده و مستمند و در راه‏مانده را [دستگیرى کن] و ولخرجى و اسراف مکن (۲۶) چرا که اسرافکاران برادران شیطانهایند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است)

و در ادامه می‏فرماید:

وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا [اسرا: ۲۹]

(و دستت را به گردنت زنجیر مکن و بسیار [هم] گشاده‏دستى منما تا ملامت‏شده و حسرت‏زده بر جاى مانى)

این دستورات در واقع یک قانون الهی در زمینه‏‏فرهنگ مصرف است که بس حکیمانه و بزرگ است و چه نیکو و شایسته است که بندگان این قانون را در همه‏ی شئون زندگی خود به کار گیرند تا آنکه امور زندگی‏شان منظم گشته و دارایی‏های خود را حفظ نموده و زندگی‏شان نیکو شده و رضایت پروردگار ار به دست آورند.

پس ای بندگان الله! تقوای وی را پیشه ساخته و بر خاتم انبیا محمد بن عبدالله درود و سلام بفرستید که شما در کتاب خدا به این امر دستور داده شده‏اید آنجا که می‏‏فرماید:

إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا [احزاب: ۵۶]

(همانا الله و ملائکه‏اش بر پیامبر درود می‏فرستند ای کسانی که ایمان آورده‏اید بر او درود و سلام فرستید)

خداوندا! بر بنده و پیامبرت محمد درود و سلام بفرست و خشنود باش از چهار جانشین پیامبرت، ابوبکر و عمر و عثمان و علی و از دیگر اهل بیت و اصحاب و تابعین و از کسانی که تا قیامت به نیکی از آنان پیروی نمایند و همچنین از ما ای گرامی ترین گرامیان.

بارالها اسلام و مسلمانان را عزت بخش، بارالها اسلام و مسلمانان را عزت بخش، بارالها اسلام و مسلمانان را عزت بخش، و دین را حفظ بفرما و دشمنان دین و دیگر طاغیان و مفسدان را نابود ساز و میان قلب‏های مسلمانان الفت بخش و صف آنان را یکی بگردان و رهبرانشان را صالح گردان و کلمه‏‏ی آنان را بر حق متحد نما ای پروردگار جهانیان.

بارالها دینت را و کتابت را و سنت پیامبرت و بندگان مومن مجاهد صادقت را یاری کن.

بارالها ما را در سرزمین‏هایمان ایمن گردان و مسئولان ما را صالح بگردان. بارالها این سرزمین و دیگر سرزمین‏های مسلمان را از هر خیری بهره‏مند و از هر شری سالم بگردان. بارالها ما تو را در برابر دشمنانت و دشمنانمان حافظ خود قرار می‏دهیم. خدایا ما را از بدی آنان ایمن بگردان.

خدایا عاقبت ما را در همه‏‏ی امور نیک گردان و ما را از خواری دنیا و عذاب روز قیامت ایمن نما. خدایا دین ما را که حافظ امر ماست حفظ کن و دنیای ما را که در آن زندگی می‏کنیم نیک گردان و آخرت ما را که بازگشتگاه ماست نیکو نما و زندگی را برای ما زیاده‏ی در نیکی‏ها قرار ده و مرگ را برای ما آسودگی از هر بدی بگردان.

بارالها عاقبت ما را در همه‏‏ی امور ما به خیر گردان و ما را از خاری دنیا و عذاب آخرت حفظ کن. خدایا ما از تو انجام نیکی‏ها و دوستی مسکینان را می‏خواهیم و اگر برای قومی اراده‏‏ی فتنه‏ای نمودی ما را بدون آنکه مورد فتنه‏ واقع شویم بسوی خود برگردان.

خدایا بیماران ما را شفا ده و مردگانمان را بیامرز و زندگی ما را با نیکی‏ها خاتمه ده. پروردگارا ما به خود ستم نمودیم و اگر تو ما را مورد مغفرت و رحمت قرار ندهی از زیانکاران خواهیم بود. خدایا ما از زوال نعمت‏ها و از بین رفتن عافیت و خشم ناگهانی‏ات به تو پناه می‏‏بریم.

پروردگارا ما را در دنیا و آخرت نیکی عطا نما و از عذاب آتش محافظت کن. و در پایان درود و سلام خداوند بر بنده و پیامبرش محمد و بر اهل بیت و یارانش والحمد لله رب العالمین.

___________________

با تشکر از شبکۀ جهانی نور

http://www.nourtv.net

به نقل از سایت بیداری اسلامی